De zorgsector is ziek

Leestijd: ± 25 minuten

In de zorgsector spelen al jaren vele zeer grote en sterk groeiende  problemen, ze zit feitelijk in een diepe crisis, waaronder: 

  • een stijgend personeelstekort van ruim ± 100.000 zorgverleners nu;
  • een jaarlijkse uitstroom (155000) versus instroom (150.000) van zorgpersoneel op een totaal van ±1,4 miljoen zorgverleners (2023); die zal dit jaar wellicht omkeren: meer uitstroom dan instroom: zie grafiek; twee op de drie zorgverleners stroomt uit de sector;
  • een enorme toename van ouderen die zorg nodig hebben: +400.000 en haar toename van financieringskosten die vele miljarden belopen
  • de lijst is in de praktijk nog veel langer. 

Nu, in 2023, ziet het er nog veel slechter uit: er is sprake van een zorginfarct. En dat ondanks zo'n 5 miljoen onbetaalde mantelzorgers. 

De Sociaal Economische Raad (SER), de minister, en vele anderen hebben berekeningen en projecties gemaakt over het tekort aan zorgpersoneel: ze laten allemaal een rampenscenario zien en de regering zit stil en bezuinigt op sommige plaatsen gewoon door. 

Historie van de zorg in Nederland

Eind 2016 schreef¹ de minister: "Iedere Nederlander heeft recht op toegankelijke, kwalitatief hoogwaardig en betaalbare zorg". Helaas was en is daar weinig van terecht gekomen middels (haar) eigen daadkracht en die van de regering. In tegendeel, net als in andere landen, wordt er willens en wetens voortdurend op de zorg bezuinigd. In 1972 waren er zo'n 75.000 ziekenhuisbedden, momenteel minder dan 40.000. Bewust dit risico negeren, of zelfs verergeren, is onbehoorlijk bestuur.

Anno 2023 zitten we met een gigantische erfenis van ernstig falend overheidsbeleid, ruim zes jaar na de brief van Minister Schippers. 

Ondanks een overmaat aan onderzoek naar en in de zorg, wordt er vrijwel niets gedaan, om die te verbeteren.  

Twee maal is de regering gewaarschuwd: Het tekort aan IC bedden bij een crisis komt niet uit de lucht vallen. De overheid is meerdere keren gewezen op het risico van een pandemie en de beperkingen in de behandelcapaciteit. Zowel in 2016 middels het Nationaal veiligheidsprofiel 2016 als in 2011 middels de Nationale Risico Beoordeling 2011. Men heeft ondanks deze signalen klaarblijkelijk het knelpunt behandelcapaciteit al dan niet bewust genegeerd².

Enkele voorbeelden van krantenkoppen die de ernst van de situatie gedocumenteerd laten zien:

  • "Dossier: Code rood in de zorg" - RTL Nieuws 2020
  • "Zorginfarct: elke dag minstens 560 ziekenhuisbedden onnodig bezet" - RTL Nieuws 10 februari 2020 07:00

  • Hoofdbrekens om 113.000 uitgestelde zorgbehandelingen - De telegraaf 12 maart 2022

¹Arbeidsmarktbeleid en opleidingen zorgsector Nr. 260 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT, Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Den Haag, 4 november 2016 door De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.I. Schippers en De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. Van Rijn.

² AANTAL ZIEKENHUISBEDDEN EN RUTTE, De Vrijspreker, 3-1-2021.

Gevolgen van de tekorten in de zorg

Door de ernstige toestand in de zorg, krijge vele patiënten geen, onvoldoende of onjuiste zorg. En dit, terwijl de zorgvraag, vooral door de toename van het aantal ouderen, sterk toeneemt. Een recept voor een ramp? De gevolgen op een rijtje:

  • alsmaar stijgend verzuim, momenteel 8,4%, het hoogste ooit;
  • onverantwoorde werkdruk ervaren door 48% van de medewerkers*;
  • onverantwoorde inzet van ongekwalificeerd personeel;
  • fouten en risico's door personeelstekorten; met tientallen doden, ernstig gewonden en voor het leven gehandicapten per maand;
  • forse stijging van de verloopintentie met 25%;
  • vooral bij jongeren onder de 36, bedraagt de verloopintentie 49%;
  • enorme wachtrijen voor GGZ (±100.000 mensen);
  • ruim 100.000 uitgestelde belangrijke operaties; 
  • dagelijks honderden onnodig bezette bedden doordat er geen doorstroom naar tehuizen, en verpleeginrichting mogelijk is: die zitten vol; 
  • meer aandacht voor thuiszorg en vereenvoudiging ervan; 
  • een enorm tekort aan gewone en IC-bedden; 
  • sluiten van gespecialiseerde GGZ-instellingen;
  • kloof tussen leidinggevenden en de werkvloer leidt tot een golf van burn-outs en uitstroom, met achteruitgang van de zorg tot gevolg**.

* Onderzoek naar fitheid en corona in zorg en welzijn, onderzoek in opdracht van PGGM&CO in samenwerking met Stichting IZZ, uitgevoerd door Miles Research, Begin 2022

** MONITOR GEZOND WERKEN PLATFORM STRESS DE BAAS Gepubliceerd op 16 februari 2021

Tenslotte: waar gaat de zorg naar toe? 

De zorg in Nederland zit in een diepe crisis. Het kan altijd erger, maar het is nu al letterlijk levensbedreigend gebleken. En er zijn geen verbeteringen te verwachten de eerst komende jaren, integendeel. Verder verslechtering van de zorg is onvermijdelijk de komende paar jaar. Slechts snelle en fundamentele maatregelen, die vrijwel iedereen begrijpt, kunnen het tij keren:

  • van zorg bestuurders (gericht op controle, bezuinigingen en andere niet-zorggrealateerde doelstellingen) naar zorg stewards (gericht op de uitvoering en kwaliteit van de zorg): vakinhoudelijke mensen dus;    
  • salarisaanpassing van de meeste verpleegkundigen naar een reëel niveau;
  • een vermindering van de administratieve last en regelgeving voor zorgverleners;
  • een hoger overheidsbudget; 
  • betere salariëring van de zorgverleners, met name de (jonge) verpleegkundigen;
  • meer leren van de veel goedkopere en vaak effectievere oosterse geneeskunde, maar ook van complementaire en alternatieve behandelingen; 
  • een eenvoudigere en heldere financiering van de zorg;
  • een sterke vereenvoudiging van het zorglandschap in Nederland;
  • veel meer bevoegdheden en organisatie naar de vloer: zelfsturing;
  • een gezondheidsbeleid gericht op het voorkomen van ziekte: dat verdient zichzelf snel terug.

Die maatregelen zijn zonder problemen haalbaar, als de politieke wil er is en partijen om de tafel gaan. Maar wel onder leiding van een zorgvereenvoudiger/steward, met mandaat, en geen bestuurder.

In 2023 is het bezoldigingsmaximum gesteld € 223.000. Echter, zittende bestuurders verdienen soms nog €300.000 plus ontslagvergoeding, tientallen malen meer dan een starter in de zorg. Dat vinden wij ernstig uit balans. 

Wat kun je zelf doen aan het voorkomen van zorg?

Om je zorgbehoefte te voorkomen of te minimaliseren kun je:

  • ziekte voorkomen door zo gezond mogelijk voedsel te eten;
  • zorg voor een goede levensstijl met voldoende beweging; 
  • vul mineralen en vitaminen aan middels supplementen;
  • spaar geld voor latere (aanvullende) zorg;
  • maak op tijd je woning (beter) geschikt voor bijv. een rolstoel, sta-op toilet of andere hulp; 
  • denk na over een 'collectieve leefomgeving' met anderen, familie e.d.

Zelforganisatie is de sleutel hiervoor, opdat je niet of minder afhankelijk bent van anderen en de overheid.

Meer informatie over de toestand van de zorg

Website(s):

  • actiz.nl (branchevereniging van circa 400 zorgorganisaties, voor kwetsbare ouderen en chronisch zieken)
  • dezorg-isziek.nl (site van fysiotherapeut Joep van Leeuwen)

Boek(en):

  • Ach, moedertje - Hugo Borst (2017) Onthullend, liefdevol en schokkend boek over praktijken in verpleegtehuizen door de bekende sportjournalist.

Artikel(en):

  • Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2023: Onweersbuien trekken over de zorgsector - Ernst & Young (2023) De eerste zin in het voorwoord luidt: "Na de donkere wolken die we vorig jaar signaleerden, kunnen we nu gerust stellen dat de bliksem op sommige plaatsen in de Nederlandse gezondheidszorg is ingeslagen" Het is een financiële alarmbel, waardoor de kwaliteit ernstig gevaar loopt.

  • Het is tijd voor een hersteloperatie; red de zorg van de markt, AcademieNieuweZorg, een ludiek en tevens serieus en treffend artikel over de toestand van onze zorgsector, augustus 21, 2023 

    Laatst bewerkt: 21-01-2024

    Ω