Familiepatronen

Leestijd: ± 20 minuten

We hebben ze allemaal: familiepatronen. Of je wilt of niet. Doorgegeven gedrag, of beter geconditioneerd gedrag, van onze ouders, voorouders en onderwijzers, etc. waar je je zelden volledig van bewust bent dicteren je gedrag naar je kinderen. Je ego, je geconditioneerde zelf, leidt de opvoeding, vanuit jouw ervaring en jouw geconditioneerde overtuigingen. Ze herhalen zichzelf. De negatieve vormen een (onbewuste) belemmering in je leven, met alle gevolgen van dien: mislukte relaties, familieruzies en meer. 

"De contouren van de wil en de angsten van de ouders worden met een gloeiende griffel in de ziel van de kleine kinderen geschreven, die volstrekt onmachtig zijn en die er geen idee van hebben wat er met hen gebeurt. Zij hebben er een leven lang voor nodig om de ingebrande tekst te vinden en te ontcijferen en ze kunnen er nooit zeker van zijn die helemaal te begrijpen" (uit: Nachttrein naar Lissabon, Pascal Mercier, 2007). Lees het nog maar een paar keer. 

Er wordt echter zelden goed gekeken naar wat de behoefte is van het kind. Wat is goed voor hem of haar? Waar vraagt het kind eigenlijk om? Welke verborgen talenten heeft het kind en hoe kunnen we dat stimuleren? Als het gedrag van het kind irriteert, wordt het kind gestraft. Er wordt niet of zeer zelden gekeken naar of het iets te maken heeft met het eigen gedrag van de ouder(s). Dat is moeilijk, pijnlijk en beangstigend en wordt daarom veelal (onbewust) onderdrukt.

Dit zelfde gebeurt op school. Het onderwijssysteem is immers gebaseerd op zwakte: wat het kind niet goed doet krijgt alle aandacht. Hulp, bijles, kritiek op het kind tot aan straf zijn vaak aan de orde. Als het kind een label heeft, bijv. ADHD, wordt het nog erger voor hem. 

Familiepatronen staan niet op zichzelf maar worden enorm beïnvloed door de cultuur waarin je opgroeit. Een van de meest voorkomende Westerse cultuurpatronen is het patroon van "ik voldoe niet", "ik ben niet goed genoeg". Dat wordt niet uitgesproken, maar wel gevoeld. De resultaten daarvan zijn niet mis te verstaan: ouders willen dat hun kinderen niet hetzelfde doormaken, dus moeten ze beter presteren, meer en op een hoger niveau leren, een ideaal kind of mens worden. Maar ieder kind is al goed. We versterken de druk op een kind door trots te zijn en het iedereen te vertellen: mijn kind kan (...). Geweldig toch? Herkenbaar? Het kan tot complete psychische destructie leiden.

Tenslotte zijn er vele ongeschreven regels die in families voorkomen, waar het kind (later: de volwassene) zich niet of amper van bewust is: je mag niet praten aan tafel, je moet je best doen, je mag niet zwak zijn, je mag niet om hulp vragen, van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan, kom altijd op tijd, etc. Die regels kunnen weer flinke schade aanrichten, als dat kind zelf kinderen heeft en ze doorgeeft. Al die regels zijn er om controle te willen houden over een kind – echter, ze belemmeren de ontwikkeling van het kind, soms in zeer ernstige mate. En mensen willen niet gecontroleerd worden. Daarnaast kunnen die regels dan weer flink schuren tegen die van je partner (later), met alle gevolgen van dien.

Dit alles kan een stevige belasting zijn voor het kind op zijn zelfbeeld en gedrag. Zonder dat hij zich ervan bewust is. Voor latere relaties kan het een 'make or break' zijn. 

Historie van familiepatronen

Familiepatronen zijn er altijd geweest. Door bewustzijnsontwikkeling en therapieën, is er nu veel meer bekend hierover. Vroeger was er iets mis met je, als je naar een therapeut ging. Tegenwoordig is het 'in' om een therapeut te hebben. 

Gevolgen van familiepatronen

Veel familiepatronen zijn meestal vrij oud en domineren vaak de ontwikkeling van een kind. Maar ook jonge patronen, zoals (seksueel) misbruik van een ouder of een scheiding van ouders, kunnen een grote invloed hebben op een kind en het latere leven. Mannenhaat bij moeders of verlatingsangst bij het kind kunnen daar de gevolgen van zijn.

Als het patroon niet wordt doorbroken, herhaalt het zich. Dat is bijvoorbeeld als een kind zich niet geliefd voelt in het gezin. Het zal er alles aan doen, om wel geliefd te worden. Meestal blijft het kind dat onbewust proberen - vaak tot op hoge leeftijd. Echter, dat betekent dat een partnerkeuze ook weer -onbewust- naar een partner gaat die niet echt van het kind (dan inmiddels volwassen) houdt, zodat het opnieuw kan worden doorleefd. Het is ronduit verbazingwekkend hoevaak een partner gekozen of aangetrokken wordt, met hetzelfde gedrag (patroon) als een van de ouders.

Vrijwel alle 'beroemde' dictators hebben gigantische jeugdproblemen door hun familieproblemen gehad. Hun uiting leidt meestal tot drama's in hun overwegend narcistische en/of psychopathische patroon.

Oplossingen voor familiepatronen

Familiepatronen kunnen op diverse manieren zichtbaar worden gemaakt. Door bijvoorbeeld zorgvuldige observatie, een familieopstelling of psychotherapie kan er inzicht komen in die patronen. Therapie, er aan werken, is dan op zijn plaats. Voor jezelf en voor je kind. Dat is het toch waard?

Tenslotte over familiepatronen

Familiepatronen 'leven' in iedereen, zowel positief als negatief. Ze bepalen overwegend je gedrag en reactie. Ze zijn vaak lastig te herkennen, omdat ze per definitie eerst onbewust zijn. Maar je kunt er wat aan doen. En wat een mooi cadeau geef je je kind dan en tevens aan jezelf!

Meer informatie over familiepatronen

Website(s):

Boek(en):

  • De verborgen dynamiek van familiebanden - Bert Hellinger (2006) Hét standaard boek over familiepatronen.
  • In gesprek met je ouders - prof.dr. Regnerus Folquinus Willibrordus (René) Diekstra (2020) De geschiedenis van je ouders is een belangrijke bepaler van jouw geschiedenis, jouw eigen levensloop. Praat met hen en concludeer na afloop dat je niet alleen hen, maar ook jezelf beter hebt leren kennen.
  • Nachttrein naar Lissabon - Pascal Mercier (2007). Fraaie roman over vele grote vragen in het leven, mooi verteld door een hoogleraar in de filosofie.

  • Familiepatronen doorbreken Ongeschreven regels en ongezonde bagage - Elaine Carney Gibson (2022) Dit boek kan je helpen om  negatieve, verborgen patronen, ongeschreven regels, onbewuste rollen en onderliggende verhalen die in een familie besloten liggen te vinden.

  • The Narcissist in Your Life: Recognizing the Patterns and Learning to Break Free - Julie L. Hall (2019) Verhelderend onderzoek naar narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) en de verraderlijk traumatische impact ervan op familieleden en partners.

  • Waar het vandaan komt - Vienna Pharaon (2023) Dit boek leert je om je familiesysteem beter te begrijpen, je bewust te worden van de gevolgen daarvan voor hoe je je als volwassene gedraagt en tot slot: hoe je die ingesleten patronen ook daadwerkelijk kunt veranderen

Laatst bewerkt: 21-02-2024

Ω