Bewustzijnsontwikkeling en leren

Niet weten doet je groeien, (zeker) weten remt je af!

Leestijd: ± 20 minuten

Wat is bewustzijn? Ben jij je bewust van jezelf? Van je gedrag? Van je familiepatronen? Van je onbewustheid? Van wie je echt ten diepste bent? Wat je hier doet? Ken je de grenzen van je ziel?

Dit hoofdstukje is alleen maar bedoeld om je te prikkelen en je een beetje onzeker te maken... er zijn meer vragen dan antwoorden ... het is bedoeld om je uit je comfort zone te halen van wat je geleerd hebt, om daarna steviger te staan ... in het niet-weten. Dat is helemaal ok. Want als je dat echt ervaart, kun je een ander, groter bewust worden ervaren.

Er zijn diverse bekende modellen van bewustzijnsontwikkeling, zoals die van Ken Wilber (AQAL) en die van Claire Graves (Spiral Dynamics). Het is razend interessant en ook nog toepasbaar. Je kunt je er zelfs op laten testen, hoe ver je bent, waar je staat. Meten is weten, toch? Maar in het oude Sanskriet, hadden ze echte wijsheid: daar betekende meten: 'illusie'! Want je kunt het geheel niet meten, niet weten, niet kennen. Want alles is magie... echt alles!

Eigenlijk kloppen ook vele theorieën niet. Niet fundamenteel. Omdat bewust zijn niets met bewustzijn te maken heeft. Bewustzijn is. Bewustzijn (Eng: consciousness) is altijd, overal en nergens. Het heeft geen vorm of eigenschappen, kent geen tijd, het is. Je kunt er helemaal niets mee. Als je bewust bent (Eng: awareness, vertaald: bewustwording - een proces dus), je stoot je hoofd tegen het openstaande raam, was je even niet bewust. Bewust zijn is van jou, want jouw gedachten zaten kennelijk even in de weg, toen je je stootte. Die ene spatie maakt alle verschil. 

Er lijken tegenwoordig steeds meer bewuste en spirituele mensen te zijn. Na verloop van tijd kijken die nogal eens neer op onbewuste en niet-spirituele mensen: ze stappen in dezelfde valkuil, nl. die van het ego (=het geconditioneerde zelf). Ze menen beter of verder te zijn. Bij de eerste van zo'n gedachte, moeten al je alarmbellen afgaan. Immers, er bestaan geen betere of slechtere mensen - dat is alleen maar jouw overtuiging of projectie. Je weet helemaal niets van hen! Dit alles geldt ook voor vele grote en verlichte denkers onder ons, zoals Andrew Cohen.

Wat is leren eigenlijk?

Wat is leren? Het lijkt een simpele vraag, maar echt leren is ontzettend moeilijk! Voor we daar aan raken, eerst iets over twee uiterste vormen van leren: educatie en onderwijs. We gebruiken de termen vaak door elkaar en voor hetzelfde, maar ze zijn totaal verschillend. Educatie komt van het Latijnse educare, hetgeen betekent 'naar buiten brengen', (van wat er al in je zit: via nieuwsgierigheid en creativiteit, er uit halen). Onderwijs daarentegen betekent: (het, de kennis) er in stoppen. Het subject is in de loop der tijd verwisseld met het object... in het verplichte onderwijs.

Leren is zo moeilijk omdat je wat je geleerd hebt ook weer steeds kritisch moet bekijken en meestal beter kan loslaten: het is toch weer anders, zo blijkt steeds weer. Vroeger dacht men dat de wereld plat was en je eraf kon vallen. Als je zei dat-ie rond was, werd je verbrand! Dat is vandaag de dag echter nog steeds zo! 

Een vrij grote waarheid is deze: elke waarheid doorloopt drie stadia. Eerst wordt ze belachelijk gemaakt. Dan wordt ze hevig bestreden. Tenslotte wordt ze als  vanzelfsprekend aangenomen².  Niet-weten gaat altijd voorafgaat aan weten. Dus als je nooit niet weet, weet en leer je niets!

Als je dit patroon herkent, zul je heel vaak zien dat het klopt. Want wat we niet kennen, daar zijn we veelal bang voor en als het conflicteert met wat we geleerd hebben, bevechten we het. Bijna ten koste van alles zullen we onze waarheid verdedigen, nooit loslaten. We doen onszelf de das om en groeien niet meer! Niet-weten gaat immers altijd vooraf aan weten.

Wat is werkelijkheid? Is dat waar?

We interpreteren de hele dag door. We denken in categorieën, of we nu willen of niet. We creëren met categorieën, taal en oordelen een wereld van betekenissen, ons geloofssysteem. Het is een unieke kwaliteit van mensen, het ontdekken van patronen. Waar het mis gaat is dat we geloven dat deze patronen werkelijk bestaan in de werkelijkheid. Doordat we patronen zien die er in werkelijkheid niet zijn, bedenken we verhalen die niet op feiten gebaseerd zijn. Het is ons geloofssysteem waar vanuit we de wereld benaderen. Op basis daarvan oordelen we, zonder dat we beseffen dat ons geloofssysteem niet de werkelijkheid is. Er zou veel gewonnen zijn als we ons oordeel zouden ervaren als ‘gewoon mijn mening, op dit moment’ of ‘Zo zie ik het nu’¹. 

Veel mensen denken ook te weten wat anderen over hen denken. Eigenlijk, zijn ze er bang voor. Maar dat is onmogelijk. Dit is heel mooi beschreven in een roman van Pascal Mercier, Nachttrein naar Lissabon. 

Historie van niet weten

Vroeger leerden onze (groot)ouders drie 'waarheden': die van de leraar, de dokter en de dominee. Zo zijn ze opgevoed. Dat was de waarheid. Daar kon je niet op afdingen of aan twijfelen. Zij wisten het immers. Helaas, alle drie hadden het meestal ernstig mis. Zij wisten zelf ook niet dat ze onbewust geconditioneerd waren. De meeste van ons weten dat nog steeds niet...

Gevolgen van niet weten

Door telkens aan je eigen waarheid vast te houden, leer je niet. Je zoekt alleen maar naar bevestiging. Je zit in een loopgraaf en je kunt niet voor- of achteruit. Maar stel dat je eens uitgaat van niet-weten? Of gewoon een wonder? Een mysterie? Wie had kunnen denken, dat de Duitsers en geallieerden op kerstavond in de eerste wereldoorlog in Ieper (België) uit hun loopgraven zouden komen en elkaar de hand zouden schudden, om elkaar de dag erna weer kapot te schieten...

Als je denkt het of alles te weten of gelezen te hebben, dan is dit gemakkelijk te herkennen: je verwondert je niet meer. Magie raakt je niet meer. Je let niet meer op, maar je stompt af en zit vast. Je leven staat min of meer stil.

Overdenking over niet weten

Als niet-wetende kwam je op deze aarde, naakt van buiten en naakt van binnen. Je ouders hebben je opgevoed, de kinderen en juffen op school hebben je dingen verteld en in je latere opleiding en eventueel je werk heb je nog meer gehoord en beleefd. Maar wat is daarvan echt waar? Heb je je dat wel eens afgevraagd? En wat heeft dat met jou te maken?

Tenslotte over niet weten

Pas op als je het over bewustzijn hebt. Als jij het weet, mag je het zeggen! Wil je verder komen, zul je (bijna) alles moeten loslaten. Dan moet je laten gaan, waarvan jij dacht dat het waar was! Tot het laatste stukje.

Meer informatie over niet weten

Website(s):

  • nietweten.nl (leuke, lachwekkende en serieuze website van Hans van Dam over niet weten; lezen op de site -als je durft- helpt je beslist vooruit in je bewustwording ... het begint met anders kijken;

Boek(en):

  • American Guru: A Story of Love, Betrayal and Healing-former students of Andrew Cohen speak out - William Yenner (2009) Over  de diepe ego-val van een buitengewoon spiritueel leider Andrew Cohen;

  • De Poortloze Poort: Niet om door te komen! - Hans van Dam (2022) een klassieke koanverzameling uit het begin van de 13e eeuw, samengesteld door zenmeester Wumen Huikai;

  • Grote Panda en Kleine Draak - James Norbury (2021) Het boek is opgedragen aan iedereen die wel eens verdwaald is ... leuk!
  • Meer dan een mens kan doen - Ton Lathouwers (2011). Mooie samenvatting van diverse zeer fraaie en diepgaande lezingen van de Nerlandse zenmeester Ton Lathouwers - buitengewoon;
  • Nachttrein naar Lissabon - Pascal Mercier (2006) Fraai boek in romanvorm over grote levensvraagstukken;
  • The Book of Not Knowing: Exploring the True Nature of Self, Mind, and Consciousness - Peter Ralston (2010). Over zelfonderzoek inzake je gedrag (overleven) en bestaan. Van Ego (- geconditioneerd Zelf) tot alleen maar zijn... Buitengewoon!
  • The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable - Nassim Nicolas Taleb (2008) Over wat we allemaal niet weten en dat dat een veel grotere invloed heeft dan we denken en wat we wel weten.

Artikel(en):

  • The Never-Ending Upward Quest (Spiral Dynamics), Don Beck & Chris Cowan, ?What Is Enlightenment Magazine, Issue 22, Fall/Winter 2002. Mooie samenvatting van deze theorie;

  • ¹Oordeel als wapen, Rob van Boven en Luuk Mur in het Boeddhistisch Dagblad, 26 januari 2022. Fraai stukje over oordelen.

² Gezegde van Arthur Schopenhauer (1788-1860), Duits filosoof en pessimist

 

Laatst bewerkt: 28-01-2024

Ω