Koorts

Leestijd: ±15 min

Een onbegrepen fenomeen dat verandert in de tijd

Koorts kennen we allemaal. Het blijkt dat we er weinig van weten, ook in de wetenschap. Kinderen verdragen koorts meestal heel goed, zelfs als kleine kinderen 40 graden koorts hebben, spelen ze gewoon door.

Volwassenen vinden koorts meestal vervelend en nemen al snel iets in, zoals bijv. neurofen. Meestal helpt dat goed. Echter, koorts heeft een belangrijke functie. Het is een natuurlijk helingsproces om je immuunsysteem te stimuleren en nare infecties te bestrijden. Je moet koorts dus niet proberen te verlagen. Tenzij er excessieve waarden optreden. Het ongemak van koorts is dus een ongemakkelijk helend proces ten gunste van jou welzijn op langere termijn!

En wist je, dat onze lichaamstemperatuur de laatste 150 jaar is gezakt?

 

Historie lichaamstemperatuur

Koorts kennen we zolang er mensen bestaan. We denken er vaak iets van de weten, maar er zijn vele misvattingen over koorts, zowel bij leken als bij artsen. Koorts is een tot op heden slecht begrepen fenomeen, ook in de wetenschap. 

In 1851 ontdekte een Duitste arts dat de gemiddelde lichaamstemperatuur 37 graden was bij 25.000 patiënten in Leipzig. En daarmee werd de 'standaard' gesteld, die daarna nooit meer herzien of onderzocht was. Tot pas in deze eeuw, ruim 150 jaar later.

De laatste eeuwen is onze normale lichaamstemperatuur gedaald! En wel tot 36,6 graden¹. Daarvoor was het ongeveer 37 graden, wat in de volksmond de normale lichaamstemperatuur is. Dit is dus achterhaald.

Recent onderzoek² aan Stanford University laat eenzelfde beeld zien bij Amerikanen, waarbij de temperatuur van vrouwen iets hoger is dan die van mannen (zie grafieken).

Boven de 37,5 noemen we het veelal verhoging. Bij 38 graden noemen we het koorts. Op sommige IC's is de norm voor koorts 38,3 graden. 

Je lichaam temperatuur is van vele factoren afhankelijk, zelfs van je ras, leeftijd, omgeving, medicijnen, gezondheid en nog veel meer. Er is dus geen ideaal op optimum, maar wel een orde van grootte. Daarom moet je oppassen om zomaar conclusies te trekken. Koorts is dan ook meer een 'afspraak' dan een objectief gegeven voor een individu. 

Tenslotte kan het misschien verklaren waarom we langer leven: een lagere lichaamstemperatuur wordt geassocieerd met een tragere stofwisseling en langere levensduur.

¹ Obermeyer, Prof.dr. Ziad, Jasmeet K Samra, Prof.dr. Sendhil Mullainathan, Individual differences in normal body temperature: longitudinal big data analysis of patient records, BMJ 2017;359:j5468 | doi: 10.1136/bmj.j5468

² Protsiv, Myroslava, dr. Catherine Ley, dr. Joanna Lankester, Prof.dr. Trevor Hastie, Prof.dr. Julie Parsonnet, Decreasing human body temperature in the United States since the Industrial Revolution, eLife, Stanford University, School of Medicine, United States, 2020, https://doi.org/10.7554/eLife.49555

 

Medische bahandeling

Vrijwel altijd worden middelen als neuroten gebruikt of voorgeschreven om koorts te verlagen, ook bij kinderen. Zoals gezegd is dit niet verstandig. Maar het is erger: alle NSAIDs hebben soms ernstige bijwerkingen bij langdurig gebruik. Ze doen meer kwaad dan goed bij koorts en zijn in wezen onnodig.  

 

Mogelijke gevolgen

Wacht bij koorts 3 dagen en kijk wat er gebeurt. Bij kinderen zie je meestal op de 4e dag dat het vanzelf weer zakt en de toestand verbetert. Je lichaam maakt extra prostaglandinen aan bij koorts en (chronische) ontstekingen kunnen daardoor verergeren: dit is niet ernstig, want het is een helingsproces. Je immuunsysteem doet zijn werkt en maakt een omgeving waarin geïnfecteerde cellen afsterven. Tenzij er chronische ontstekingen door bijvoorbeeld gif of andere externe oorzaken van toepassing zijn, regelt je lichaam de koorts vrijwel altijd op de juiste manier en komt zij niet boven de 40,5 graden uit. In uitzonderlijke gevallen kan koorts 43 of 44 graden bereikt. Dan kunnen er bij lang aanhouden bewusteloosheid en ademhalingsproblemen optreden. Hersenletsel en andere neurologische en cognitieve letsel die niet meer te repareren is, is dan mogelijk. Zelfs de dood kan dan intreden. 

 

Natuurlijke middelen om koorts wat te verlagen

Als je toch wat aan koortsbestrijding wilt doen kun je overwegen om citrusvruchten te eten en/of drinken¹. Dat heeft enkele voordelen: het verlaagt de koorts enigszins én vult je lichaamsvocht aan, dat verloren is gegaan door het uitzweten van dode bacteriën. Ook beperkt het waarschijnlijk cognitieve schade. Je kunt ook duizendblad(thee) nemen of diverse andere kruiden zoals gember, munt, basilicum of rozemarijn. En het is nog lekker en gezond ook. Drink voldoende water, zo'n twee liter per dag voor een volwassene.

¹ Miles, dr. Elizabeth A. and Prof.dr. Philip C. Calder, Effects of Citrus Fruit Juices and Their Bioactive Components on Inflammation and Immunity: A Narrative Review, Front. Immunol. 12:712608. doi: 10.3389/fimmu.2021.712608

 

Koorts op de juiste manier meten

De ouderwetse kwik-thermometer is veruit het betrouwbaarst, geplaatst in de anus. Nooit in de mond: mocht hij stuk gaan krijg je het meest giftigste metaal op aarde binnen! Oorthermometers zijn veel minder betrouwbaar. Door de manier waarop ze in het oor gaan, kunnen ze wel twee graden verschil laten zien. Als je koorts meet, weet dan dat je lichaamstemperatuur 's morgens ongeveer een halve graad lager is, dan 's avonds, dus vergelijk alleen metingen gedaan op dezelfde tijdstippen. Tenslotte is het zo dat je lichaamstemperatuur ook varieert door inspanning, medicijngebruik en vele andere factoren. 

"Volgens Hein Daanen, hoogleraar thermofysiologie aan de VU, staat de infraroodmeetmethode in wetenschappelijke publicaties al langer ter discussie. Je meet hiermee de huidtemperatuur en die is afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Als je koorts hebt en je hebt hierdoor zweet op je voorhoofd, of je huid koelt af door de buitenlucht dan geeft de thermometer geen betrouwbare meting. De kerntemperatuur van het lichaam is het meest constant en die kun je het beste meten met een rectaal thermometer. Ook de oorthermometer is minder betrouwbaar, omdat de gehoorgang kan afwijken per persoon. Als iemand een nauwe gehoorgang heeft, wordt de wand van de gehoorgang gemeten en niet het trommelvlies waardoor de koorts gemist kan worden”¹.  

¹ Prof.dr. H. Daanen in BNNVARA op 25-10-2020.

 

Tenslotte over koorts

Koorts is in de regel een natuurlijk helingsproces. Laat koorts zijn werk doen, vrijwel altijd knap je dan sneller en beter door op. 

 

Meer informatie over koorts

Website(s):

Artikel(en):

  • The neurological and cognitive consequences of hyperthermia - Edward James Walter and dr. Mike Carraretto, Critical Care (2016) 20:199 DOI 10.1186/s13054-016-1376-4

  • The pathophysiological basis and consequences of fever - Edward James Walter, dr. Sameer Hanna-Jumma, dr. Mike Carraretto and Prof.dr. Lui Forni, Critical Care (2016) 20:200 DOI 10.1186/s13054-016-1375-5.

Laatst bewerkt: 03-01-2023

Ω