Bètablokkers

Leestijd: ± 30 minuten

In Nederland slikken bijna 1 miljoen mensen deze medicijnen. Bètablokkers ontlasten het hart. De belangrijkste effecten zijn het verlagen van de hartslag en de bloeddruk. Hun namen eindigen op -lol. En dat is het beslist niet: het is een vrij zwaar en serieus, veelbesproken medicijn, met soms zeer stevige bijwerkingen en omstreden wetenschappelijke publicaties. 

Doordat ze vaak slecht te verdragen zijn, wordt hergebruik nogal eens gestopt door patiënten. Terwijl dit gevaarlijk kan zijn.

Een β-antagonist ('tegenwerker') blokkeert de effecten van: verwijding van de luchtwegen, ontspanning van de baarmoeder en stimulatie van het hart. Ademnood kan daardoor gemakkelijk ontstaan, dus pas op met longaandoeningen. Zwangere vrouwen mogen ze derhalve niet gebruiken. 

N.B. Bètablokkers zijn zeer divers inzetbaar voor verschillende hartproblemen: let goed op wat je krijgt voor welk probleem, omdat de werking enorm kan verschillen, ook nog per merk medicijn.

Historie van bètablokkers

Bètablokkers of β-blokkers genoemd werden aanvankelijk ontwikkeld in de jaren 1960, voor de behandeling van angina pectoris. De Schotse farmacoloog James Black ontwikkelde een nieuw medicijn dat de werking van adrenaline kon blokkeren: de bètablokker was geboren. Dit medicijn remt de effecten van het hormoon adrenaline, dat de stijging van de hartslag en de bloeddruk veroorzaakt. Ze worden nu ook gebruikt voor het behandelen van hypertensie (hoge bloeddruk), hartfalen en bepaalde hartritmestoornissen.

Er zijn twee soorten: niet-selectieve β-blokkers en de selectieve β-blokkers. Ook zijn er 3 'klassen' van β-blokkers: I, II en III.  Hun werking is steeds net even anders. 

Het kiezen van de beste bètablokker is een serieuze aangelegenheid en kan in de praktijk voor de ene anders zijn dan voor de andere patient.

Aanleiding en werking van bètablokkers

Bètablokkers worden vaak voorgeschreven bij hartproblemen (na een infarct, bij hoge bloeddruk, bij hartritmestoornissen, bij hartkramp e.d.). Maar ook bij tremors, spanningen, angst en migraine.

Je zou kunnen zeggen dat bètablokkers je stresshormonen (adrenaline, noradrenaline en cortisol) blokkeren, waardoor je hart relatief rustiger slaat en je bloeddruk daalt. Ook de juiste dosering is van groot belang.

Het aantal mensen dat behandeld moet worden om één dode te voorkomen (NNT - Number Needed to Treat) ligt tussen de 15 en 43 (Bangalore 2007)¹. Toch komt men er meer en meer van terug, na een zeer grote meta-analyse van vele studies (2007): "Bètablokkers worden vaak niet goed verdragen en de therapietrouw met deze medicijnen is bedroevend"

Bangalore, Spiral et al., Beta-Blockers in Cardiovascular Disease, Journal of the American College of Cardiology (2007) doi:10.1016/j.jacc.2007.04.060

Bijwerkingen van bètablokkers

Bijwerkingen zijn vaak individueel bepaald. Echter, regelmatig komen problemen voor met ademhaling, verlaagde bloeddruk en duizeligheid, geheugenverlies en moeilijk(er) kunnen denken. Vooral bij een hogere dosis. Feitelijk zijn het alleen symptoombestrijders, waardoor je er meestal de rest van je leven aan vast zit. De laatste inzichten op drugs.com: "Vaak gemelde bijwerkingen van metoprolol zijn: hartfalen, bradycardie en hypotensie".

Metoprolol Side Effects Medically reviewed by Drugs.com. Last updated on Oct 14, 2022. Drugs.com is een grote, onafhankelijke medicatie site in de U.S.A.

Let op: bètablokkers kunnen een vermindering van zink, vitamine B6, Q10 en  melatonine in je lichaam veroorzaken. Het is daarom belangrijk om deze zaken aan te vullen.

"Wanneer bètablokkers gedurende lange tijd worden ingenomen, kunnen zij de gezondheid in gevaar brengen. De meest uitgesproken bijwerkingen zijn gewichtstoename, zwakke gezondheid van het hart, verandering van de bloedsuikerspiegel".

https://healthhearty.com/long-term-side-effects-of-beta-blockers

Een eerste serie indicaties, dat er meer aan de hand is dan een pilletje.

Ze gaan niet of slecht samen met vele andere medicijnen, verdovingen e.d. Misschien is de belangrijke bijwerking bijwerking wel, dat je er niet zomaar mee kunt stoppen. Extreem lage bloeddruk en zelfs de dood kunnen intreden, als je er plotseling mee stopt. Ook aan afbouwen zitten reële risico's. 

Wetenschappelijk onderzoek, gevolgen en fraude

Bètablokkers bij intensieve of pieksporten zijn niet verstandig, door training kan het in principe wel bij duursporten (hardlopen, fietsen e.d.). Als je bètablokkers gebruikt, kun je bijwerkingen verwachten, zoals vermoeidheid, duizeligheid, slapeloosheid, maag- darm problemen, zweten en koude handen en voeten. Maar ook: een dik gezicht, jeuk of benauwdheid, dan ben je mogelijk erg gevoelig voor deze medicijnen. Raadpleeg direct een arts als je dit bemerkt.

Het is inmiddels wel duidelijk dat bètablokkers minder geschikt zijn voor alleen hoge bloeddruk te behandelen: "Deze effecten van bètablokkers zijn inferieur aan die van andere antihypertensiva".

Wiysonge CS, Bradley HA, Volmink J, Mayosi BM, Opie LH, Beta-blockers for hypertension (Review), Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 1. Art. No.: CD002003. DOI: 10.1002/14651858.CD002003.pub5.

 

Wel lijken ze geschikt voor de behandeling van angst: "De huidige voorlopige observationele gegevens suggereren dat atenolol goed wordt verdragen en effectief is bij personen met angststoornissen". 

Armstrong, Cody and Michelle R. Kapolowicz, A Preliminary Investigation on the Effects of Atenolol for Treating Symptoms of Anxiety, Military Medicine, Volume 185, Issue 11-12, November-December 2020, Pages e1954–e1960, https://doi.org/10.1093/milmed/usaa170

 

De laatste jaren is via wetenschappelijk ontdekt dat ze meer bijwerkingen hebben, op de wat langere termijn. Er is extra risico, zo'n 27%, op vroegtijdig overlijden volgens onderzoek van het Imperial College (London): "Het starten van een kuur met β-blokkers vóór de operatie veroorzaakte een risicotoename van 27% in 30-daagse sterfte door alle oorzaken." Aan dit onderzoek werkte ook Prof.dr. Darrel Francis mee, die het artikel schreef over de zeer kwalijke gevolgen van bèta blokkers bij operaties, met duizenden jaarlijkse doden als gevolg.

Bouri, Sonia et al., Meta-analysis of secure randomised controlled trials of β-blockade to prevent perioperative death in non-cardiac surgery, Heart Online First, 2013 DOI: 10.1136/heartjnl-2013-304262

 

Het is inmiddels duidelijk dat alleen voor hoge bloeddruk, bèta blokkers bij bejaarden, niet zo zinvol zijn: "Het gebruik van bètablokkers bij oudere volwassenen als eerstelijnsmiddel voor hypertensie kan niet worden aanbevolen.".

Anna Vögele et al., Effectiveness and safety of beta blockers in the management of hypertension in older adults: a systematic review to help reduce inappropriate prescribing, BMC Geriatrics 2017, 17(Suppl 1):224 DOI 10.1186/s12877-017-0575-4

Een onderzoek in een medisch top tijdschrift liet zien dat: “Onder overlevenden van een ziekenhuisopname met AMI (=acute hartaanval) die geen HF (=hartfalen) of LVSD (=Links ventriculaire systolische dysfunctie) hadden zoals geregistreerd in het ziekenhuis, was het gebruik van β-blokkers niet geassocieerd met een lager risico van overlijden op enig tijdstip tot 1 jaar” cursivering door ons aangebracht. Simpel gezegd: bèta blokkers maakten geen verschil na een hartaanval. Derhalve is het gebruik ervan niet zinvol, na een hartaanval.

Nederlandse artsen volg(d)en een omstreden richtlijn die steunt op frauduleus onderzoek van de Nederlandse internist Prof.dr. Don Poldermans (hij was zelf voorzitter van de commissie die de richtlijnen voor het gebruik van bètablokkers opstelde). Het eindrapport erover kwam uit in 2012. Inmiddels is die richtlijn aangepast.

Dondo, dr. Tatendashe B. et al., β-Blockers and Mortality After Acute Myocardial Infarction in Patients Without Heart Failure or Ventricular Dysfunction, Journal of the American College of Cardiology, 2017 Jun, 69 (22) 2710–2720.

 

Ook is in een literatuurstudie aangegeven dat ze niet zo effectief zijn bij angina: "Bètablokkers kunnen de sterfte en instabiele angina verminderen in vergelijking met geen behandeling, maar zijn niet doeltreffender dan andere anti-anginale middelen bij de profylaxe van myocardischemie bij stabiele angina-patiënten." Dit geeft ernstig te denken. De auteurs houden zelf ook een slag om de arm.

Shu, De Fen et al., Long-term beta blockers for stable angina: systematic review and meta-analysis, European Journal of Preventive Cardiology (2011) 19(3) 330–341, DOI: 10.1177/1741826711409325

Een zwakkere groep: ouderen

Bij patiënten met (stabiel met een verminderde linker ventrikel systolische functie) hartfalen boven de 75 jaar is het echter nog onduidelijk wat de effectiviteit voor behandeling met bètablokkers precies is, want er is amper onderzoek¹ naar gedaan. Wat doe je dan? De meeste specialisten schrijven ze gewoon voor. Op welke basis? Er is maar één grote studie hiervan bekend, de SENIORS studie² met als conclusie: "Nebivolol, een bètablokker met vaatverwijdende eigenschappen, is een doeltreffende en goed verdragen behandeling voor hartfalen bij ouderen". Echter, hartfalen komt vooral bij patiënten boven de 75 jaar voor, en dat is merkwaardigerwijs nimmer onderzocht. Hieronder is een overzichtsartikel³. We merken op dat de diagnose hartfalen bij ouderen soms lastig is te stellen.

¹ CBO. Multidisciplinaire richtlijn Chronisch Hartfalen. 2002.

² Flather, Marcus D et al., Randomized trial to determine the effect of nebivolol on mortality and cardiovascular hospital admission in elderly patients with heart failure (SENIORS), European Heart Journal, 2005 Feb;26(3):215-25. doi: 10.1093/eurheartj/ehi115.

³ Middeljans-Tijssen, C. W. (Lia), René W. M. M. Jansen, De oudere patiënt met hartfalen en de rol van bètablokkers bij de behandeling, Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, Volume 37, Issue 2, Pagina 70-81 2006 DOI: 10.1007/BF03074768

Natuurlijke bètablokkers  

Er bestaan vele natuurlijke bètablokkers, die in principe geen bijwerking hebben en goedkoop en effectief zijn. Combineer ze nooit met synthetische bètablokkers.

  • kalium kalmeert je zenuwstelsel; 
  • knoflook is vanouds goed voor hart en bloedvaten;
  • vitamine B1 kan adrenaline en cortisol in je lichaam verminderen;
  • magnesium kalmeert het zenuwstelsel (veel mensen hebben er al een tekort van);
  • vitamine D vermindert adrenaline en cortisol;
  • ashwagandha is een adaptogeen en helpt cortisol en adrenaline te verminderen en herstelt het evenwicht in hart- en bloedvaten.

Tenslotte, elke dag een uur bewegen, zoals wandelen doet wonderen.

Voor een hoge bloeddruk kun je hier kijken.

Als je geen ernstige klachten en/of diagnose hebt, kun je de volgende supplementen proberen om je bloeddruk te verbeteren:

  • Berberine is een aangewezen kruid om diverse hartproblemen aan te pakken. Er is veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, zie aldaar. 
  • Kamillethee (van de bloemetjes);  
  • Passiebloem (Let op: het vermindert de werking van vele medicijnen, zoals maagzuurremmers, kalmerende middelen, cholesterolverlagende middelen en hiv-remmers. Ook bevatten ze van nature MAO-remmers en worden vaak gemengd met valeriaan (zie hierna) goed te slapen;  
  • Valeriaan is een uitstekend kalmeringsmiddel, dat ook goed wetenschappelijk is bewezen, zie aldaar.
  • Sint-Janskruid is een welbekend rustgevend middel. (Let op: gebruikt het niet in combinatie met antidepressiva en anticonceptie-pillen).  

Wat zeggen medische organisaties over bètablokkers?

Het is heel vreemd dat medische organisaties als het Ephor (specifiek gericht op ouderen), het Instituut voor verantwoord medicijngebruik, Verenso (Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde), het RIVM en de Gezondheidsraad helemaal niets zeggen over bètablokkers: ze branden er liever hun vingers niet aan? Maar ook de LHV (Landelijke huisartsen vereniging) en het Nederlands Huisartsen Genootschap (behalve in hun richtlijn voor de behandeling van een acuut coronair syndroom 03/2022) melden er ook niets over. De Federatie Medisch Specialisten met 22.000 leden (demedischspecialist.nl) idem dito.

Tenslotte over bètablokkers

Bèta-blokkers zijn niet zonder risico te gebruiken. Er zijn vele soorten en merken voor diverse kwalen. Laat je heel goed voorlichten en probeer na te gaan of je ze echt nodig hebt. Wellicht helpen natuurlijke supplementen je al voldoende, zonder nare bijwerkingen.

Meer informatie over bètablokkers

Website(s):

  • cardiologiecentra.nl (CCN is een organisatie van cardiologen voor patiënten met diagnose- en behandelcentra. Zij werken samen met diverse ziekenhuizen. Zij bieden snel toegang tot oplossingen, terwijl er in Nederland vaak lange wachtlijsten zijn) en kennen vrijwel alle deelspecialisaties.
  • hartstichting.nl (site van de hartstichting)
  • nvvc.nl  (Nederlandse vereniging van cardiologen) 

Laatst bewerkt : 12-02-2024

Ω