Antidepressiva bestaan niet!

Leestijd: ± 25 minuten

Als je depressief bent, leef je in het verleden.

Als je angstig bent, leef je in de toekomst.

Als je in vrede leeft, leef je in het heden.

Lao Tzu (Chinese filosoof, 604 BC - 505 BC)

In Nederland zijn momenteel (begin 2023) ruim 1,2 miljoen mensen geregistreerd als depressief. Vrouwen hebben er de grootste kans op. Voor velen is de depressie ontstaan tijdens de corona en lockdowns.  Inmiddels is een kwart (!) van de jongeren depressief (CBS, 2021). Dit is een wereldwijde, uiterst zorgelijke en sterk stijgende trend.

Antidepressiva worden gemakkelijk voorgeschreven als oplossingen. Echter, ze onderdrukken slechts emoties maar lossen niets op. En, ze werken ook niet, omdat het geen chemisch probleem is in je hoofd. Dat zie je zelf niet, als je ze gebruikt, omdat je in de 'mist' zit: niets is helder.

 

Wat is een depressie nu wel en niet?

Een depressie is geen hersenziekte. Het is helemaal geen ziekte. Met de hersenen van iemand die depressief is, is dan ook niets mis. Er is geen tekort aan een chemisch stofje (serotonine). Dat is allemaal onzin. Je huisarts is volstrekt verkeerd (niet) opgeleid hierin. Alle grote psychiaters zijn het hier over eens. Lees het maar. Wat is het dan wel?

Een depressie is een “teleurgestelde basisdrift van iemand die de moed heeft opgegeven om de zelfsturing van het leren als ontwikkeling van de eigen capaciteit in handen te krijgen”. – Prof.dr. Arnold Cornelis (1934-1999)¹ in zijn magnum opus. Grappig heh? Laat dit eens echt goed tot je doordringen... en het is een citaat van een filosoof, geen arts!

Het betekent tenminste één hoopvol ding: dat je je zelfsturing van je leren weer kunt (leren) oppakken, al of niet met hulp. Dan kun je echt weer op rit komen. Zo simpel is het (voor de meeste depressieven). In uitzonderlijke gevallen, is het helemaal mis – dan kun je dit niet eens meer lezen. Maar ook dan zijn er oplossingen voor de meeste gevallen van depressie. Wist je dat de meeste depressies vanzelf weer overgaan na maanden tot een jaar?

¹ Logica Van Het Gevoel filosofie van de stabiliteitslagen in de cultuur als nesteling der emoties (2000).

Wat zijn de oorzaken van een depressie?

Vroeger werd gesteld dat depressie voortkomt uit een onbalans van chemische stofjes in je hoofd. Er is de laatste jaren een kritisch geluid hiertegen te horen. Zij is nimmer aangetoond (en dat is recent nog eens bekrachtigd¹ in het gezaghebbende tijdschrift Nature), maar wel als 'de waarheid' verkocht en als 'quick fix' te behandelen met antidepressiva.

Hierdoor gaat men aan de persoonlijke context voorbij. Steeds meer onderzoek relateert depressie aan stressvolle levensgebeurtenissen, die hun sociale en psychische toestand ernstig veranderen. Wellicht met te weinig liefdevolle opvang bij die gebeurtenissen?

Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is in haar laatste richtlijn (mei 2019) ook kritischer en voorzichtiger geworden m.b.t. het voorschrijven van antidepressiva. 

Daarnaast is er een reeks aan mogelijke (extra) oorzaken: hormonale veranderingen, ingrijpende gebeurtenissen, bepaalde medicatie (je kunt zelfs veel depressiever worden van antidepressiva!), persoonlijke eigenschappen, opvoeding en familiepatronen, ziekten als diabetes, extreme pijn e.d. Het is heel belangrijk om aandacht te schenken aan deze context (lichaam, geest en omgeving) en van daaruit na te gaan wat mogelijk is. Eerst de patient en zijn 'omgeving' echt kennen, dan pas de behandeling en duur bepalen.

¹ Moncrieff, Prof.dr. Joanna, et al.,The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence, Molecular Psychiatry, 20 July 2022.

 

Er zijn steeds meer aanwijzingen, dat vele ziektes, maar ook depressie, ontstaan in de darmen en niet in het hoofd. "We hebben lang gedacht dat een depressie in het brein ontstaat, maar er is steeds meer bewijs dat het in de darmen gebeurt" Goed voor je microbioom (darmflora) zorgen is dan ook een eerste vereiste. Tevens blijkt constipatie erg veel voor te komen bij depressieven. Het verband is nog niet duidelijk.

Depressie ontstaat niet in het brein maar in de darmen - GGZ Nieuws (2018)

Wat zijn de kenmerken van een depressie?

De aandoening wordt vooral gekenmerkt door o.a.: een bedrukte stemming, uitputting, concentratieproblemen, angst, besluiteloosheid, piekeren (steeds maar hetzelfde gedachte patroon) slapeloosheid en verlies van levensvreugde en interesses. Naast deze symptomen zijn er meestal nog andere: rugpijn, oorsuizen en/of spijsverteringsproblemen. 

Depressieve mensen ontwikkelen vaak onterechte schuldgevoelens en voelen zich vaak continu gespannen. Ze voelen soms vrijwel niets meer. Zelfs geen verdriet.

Waarom zijn antidepressiva geen antidepressiva?

“Antidepressiva zijn geen antidepressiva”, zo begint de kop van een artikel van psychiater Prof.dr. Jim van Os (Universiteit van Maastricht, 2014), een internationaal gerenommeerde autoriteit op dit gebied met een eigen, kritische stem. Traditioneel schrijven huisartsen nogal snel antidepressiva voor. We zien het dan als een 'ziekte' waar de invloed van de 'omgeving' niet of nauwelijks bij betrokken wordt. Het label 'depressiviteit' richt dan nog meer schade aan voor de betrokkene, terwijl het een natuurlijke reactie op de omgeving kan zijn.

In ernstige gevallen, kan, gedurende een bepaalde tijd, een antidepressivum uitkomst bieden. Even rust, een pauze in je leven. Echter, specialistische begeleiding is dan noodzakelijk, inclusief regelmatig lichaamsonderzoek door een arts. Vaak worden deze medicijnen (te) snel voorgeschreven, zonder andere trajecten te bekijken of te proberen. Een antidepressivum onderdrukt alles, je negatieve gevoelens en ook je positieve gevoelens. Je bent duf. Je voelt eigenlijk niets meer en bent 'in de mist' beland. De context wordt onvoldoende onderzocht en ook niet begrepen. Het aantal mensen dat baat heeft bij antidepressiva ligt rond de 1 op 5. Dus vier hebben er niets tot weinig aan, maar hebben wel last van de bijwerkingen. Voor voorbeelden en onthutsende details: klik hier.

Wat zijn de bijwerkingen van antidepressiva?

Aan deze groep medicijnen kleven ook vele bijwerkingen. De veel gebruikte SSRI's (selectieve serotonine-heropnameremmers) beïnvloeden niet alleen serotonine-heropname in je hoofd, maar ook in de rest van je lijf, waar ze belangrijke functies  vervullen zoals  voor je immuunsysteem, je groei en je spijsvertering. Die kunnen dan verstoord worden, met alle gevolgen van dien.

Er is ook steeds meer onderzoek, dat aangeeft dat je een behoorlijk verhoogde kans op overlijden hebt, na langer gebruik ervan. Ook zijn er studies die een verhoogde kans op vallen en fracturen aangeven, en soms ook dementie in de hand werken. Vermoeidheid en 'niet goed aanwezig zijn' komen erg veel voor, maar worden zelden goed gerapporteerd. Tenslotte houden de meeste mensen nog steeds depressieve symptomen na het gebruik van SSRI's. Ook hebben ze soms psychose-achtige kenmerken met 'vreemde' overtuigingen en ideeën omtrent hun werkelijkheid. Ze kunnen zichzelf en hun denken heel moeilijk 'zien': ze zitten als het ware in dichte mist. 

Bijzonder ook is de constatering dat in zeer vele gevallen er nauwelijks of geen begeleiding is van een psychiater (of eventueel psycholoog/psychotherapeut). De medicatie is zeer serieus en regelmatig onderzoek door een arts is dan ook vereist. De interacties met alcohol, roken en drugs worden vaak niet goed toegelicht, waardoor de antidepressiva minder of helemaal niet werken (en soms zelfs averechts) zo blijkt ook uit onze praktijkervaring. Voor meer details: klik hier.

Waarom is het afbouwen van antidepressiva zo lastig?

Nare klachten op de korte termijn en serieuze risico's op de langere termijn, leiden nogal eens tot het overwegen van afbouwen bij de patiënt zelf. Het afbouwen van antidepressiva is mogelijk, maar wel met specialistische begeleiding en een precieze afbouw middels  taperingstrips. Dit laatste is niet te onderschatten, omdat velen hun afbouw niet volbracht hebben en er bang voor zijn geworden het nogmaals te proberen. Dit is niet nodig. Lees het artikel onderaan de pagina erover van Jim van Os. De aanpak is ondersteund door 20 psychiaters, waarvan er 18 hoogleraar zijn. Afbouwen van SSRI's met een korte halfwaardetijd (bijv. venlafaxine) is heel moeilijk als je de kleinste dosis om de dag neemt, omdat je door de korte halfwaardetijd direct onttrekkingsverschijnselen kunt ervaren. Gas geven en remmen tegelijkertijd gaat niet, dus niet doen.

Daarbij kun je natuurlijke ondersteunende middelen (adaptogenen) gebruiken zoals Aswagandha en Rhodiola. Deze zijn uitvoerig getest en bewezen, maar nog steeds relatief onbekend bij (Westerse) artsen en hulpverleners. Er is veel onterechte scepsis in de medische wereld. Ook 5-HTP is mogelijk, maar wel pas na de afbouw, nooit tijdens de afbouw, tenzij je op het eind ervan bent aanbelandt of B. caapi, een van de ingrediënten van ayahuasca.

Werken aan jezelf, het ontvangen van positieve feedback, zowel van jezelf als van anderen, en meer is een goede en eigenlijk noodzakelijk oefening met een therapeut. Bouw altijd je medicijnen af onder supervisie van een vertrouwde arts die daar ook echt ervaring mee heeft!

Recent (2024) heeft Tros Radar onderzoek gedaan en de resultaten zijn schokkend te noemen. Afbouwen lukt vaak niet en begeleiding is slecht. De uitzending was op 12 februari 2022.

 

Welke reguliere behandelingen van depressie zijn er zoal?

Naast de traditionele psychotherapie zijn er ook andere therapieën voorhanden, bijvoorbeeld ACT. Dat staat voor Acceptance and Commitment Therapy (Hayes, Wilson & Strosahl). Het lijkt een beetje op positieve psychologie, waarbij gebruikt gemaakt wordt van wat je wel goed kunt, i.p.v. de problemen te bestrijden of te ontgaan. Acceptatie is daar een essentieel onderdeel van.

Er bestaat ook CGT, cognitieve gedragstherapie. Dat is een combinatie van cognitieve therapie en gedragstherapie.

Er is geen algemene aanpak, daarom kun je onderzoeken wat mogelijk voor jou goed werkt. Soms is dat gewoon proberen.

Echter, door de zeer lange wachttijden bij de GGZ, schrijven huisartsen steeds vaker antidepressiva voor. 

 

Welke alternatieve behandelingen van depressie zijn er?

Denken, mediteren, bewegen, zonlicht, ze veranderen het brein allemaal. Dat is dus ook inzetbaar voor je herstel. De stormachtige ontwikkeling in neuropsychotherapie is er niet voor niets. Als mens kunnen we onszelf bewust veranderen. Ook door onze gedachten en gevoel. Dat kunnen we leren. En door meer positieve hormonen door ons lichaam te laten stromen, voelen we ons echt wat beter. 

Er zijn heel wat alternatieven die met succes toegepast zijn. Een pil of behandeling moet het herstelvermogen van het lichaam en de geest helpen. Je wilt uiteindelijk de regie teruggeven aan de persoon. In veel gevallen kan dat uiteindelijk.

Een recente ontwikkeling in de V.S. is SAINT (Stanford Accelerated Intelligent Neuromodulation Therapy). De kern is magnetische stimulatie en de resultaten zijn veelbelovend: na 5 dagen had 75% van ernstig en langdurig depressieve mensen geen klachten meer. In Amerika is een kliniek waar een combinatie van Traditionele Chinese Medicijen (TCM), Transcraniale Magnetisch Stimulatie (TMS), QiGong, acupunctuur en meer met succes samen gebruikt wordt. 

Al langer bestaande, vaak succesvolle behandelingen zijn die met neurofeedback. Hierbij worden hersengolven (opnieuw) gebalanceerd.

Zo zijn er nog veel meer hoopvolle ontwikkelingen, waar we nog over zullen schrijven. Een ervan is het medicijn Esketamine, een neusspray (merknaam: Spravato), die sinds enkele maanden (2022) is toegelaten en vergoed wordt door verzekeraars. Er kunnen vele, nare bijwerkingen optreden. De eerste resultaten lijken per saldo positief, hoewel Engels onderzoek² dat al weer in twijfel trekt.

Psilocybine, een psychedelicum, een variant op DMT, uit bepaalde paddestoelen, zo is recent (2016, 2020) aangetoond³, heeft een vergelijkbaar resultaat als SSRI's, waarschijnlijk beter en zonder bijwerkingen op langere termijn. Het lijkt op serotonine en het hecht zich aan serotonine-receptoren. Het is al jaren wetenschappelijk onderzocht en onder begeleiding toegestaan. Velen hebben er al baat bij gehad.

Recent zijn enkele kleine bedrijven bezig met therapie-ontwikkeling op basis van drugs: MDMA (Maps), microdosering van LSD (MindMed) en Psylocibine (Bendable Therapy). De bijwerking lijken bescheiden en de vooruitzichten goed.

Ook probiotica zoals kefir (gefermenteerde melk) kunnen helpen. Daar zijn ook wetenschappelijk steeds meer sterke aanwijzingen voor gevonden¹. Ook 5-HTP kan vaak prima helpen, alsmede vitamine D. Zonder bijwerkingen. In een onderzoek in 2019 bleek bij muizen voor het eerste de consumptie van açaï sap enorm te helpen tegen depressie*.

¹ Beneficial psychological effects of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longumR0175) in healthy human volunteers, Gut Microbes, 2:4, 256-261 01 Jul 2011.   

² Horowitz, Dr. Mark and Prof.dr. Joanna Moncrieff, Esketamine: uncertain safety and efficacy data in depression, Published online by Cambridge University Press, The British Journal of Psychiatry, 15 November 2021.

³ Griffiths, Roland R. Et al., Psilocybin produces substantial and sustained decreases in depression and anxiety in patients with life-threatening cancer: A randomized double-blind trial, Journal of Psychopharmacology, volume 30, issue 12, 2016.

* Souza-Monteiro, José Rogério et al., Antidepressant and Antiaging Effects of Açaí (Euterpe oleracea Mart.) in Mice, Oxidative Medicine and Cellular Longevity, Volume 2019, doi.org/10.1155/2019/3614960

Welke bijkomende ondersteuning helpt?

Een goed dag/nacht ritme, vaste tijden voor eten, een speciaal vezelrijk dieet ter ondersteuning, veel probiotica, sporten, nieuwe en actieve sociale contacten en (vrijwilligers)werk, uit je oude patronen gaan e.d. kunnen een wezenlijke ondersteuning bieden.  Al zorgen ze maar dat je op andere terreinen niet achteruitgaat, maar vooruit en gezonder wordt, zowel lichamelijk als psychisch. Er zijn talloze manieren, om jezelf te ondersteunen. We kunnen je er mee helpen. 

Slotopmerkingen over depressieve gevoelens

Depressieve gevoelens heel je vooral met liefde. Met liefde voor jezelf. De omgeving kan een belangrijke rol vervullen, door niet steeds op de depressie te wijzen, maar ook om niet te zeggen: "het gaat wel over", want daarmee wordt de depressieve niet erkend. Erkenning is de eerste en meest cruciale stap. Dan verantwoordelijkheid nemen. Daarna liefdevolle hulp. Van anderen, maar ook van jezelf. Proberen. Helpen. Doorzetten. Samen iets leuks doen, eruit gaan, buiten zijn, iets spannends doen. Het is proberen, met hulp, maar beter dan thuis op de bank zitten en niet echt aanwezig meer zijn en vrijwel niets meer voelen in je leven door de antidepressiva die je slikt.

 

Meer informatie over antidepressiva

Website(s):

  • apa.org (American Psychological Organization, Engelstalig)
  • antidepressiva.nl (particuliere informatiebron van een psychiater en apotheker)
  • bendabletherapy.org (not-for profit instelling in Oregon U.S.A. die o.a. psyocibine-therapie ondersteunt)
  • British Journal of Psychiatry (gerenommeerd Brits tijdschrift voor psychiatrie, Engelstalig)
  • depressievereniging.nl (Nederlandse Depressie Vereniging)
  • MAPS.org (De Multidisciplinaire Associatie voor Psychedelische Studies (MAPS) is opgericht in 1986 en is een 501(c)(3) non-profitorganisatie gespecialiseerd in onderzoek en onderwijs. Ze heeft een op MDMA-gebaseerde therapie in een vergevorderde fase)
  • MIND Blue is ontstaan uit een samenwerking tussen de Depressie Vereniging en MIND.
  • mindmed.co (commerciële organisatie met LSD-therapie)
  • nvvp.net (Nederlandse vereniging voor psychiatrie)
  • nhg.nl (Nederlands Huisartsen Genootschap)
  • psychosenet.nl (Stichting Psychosenet is een netwerk van ervaringsdeskundigen, betrokkenen en professionals)
  • psychiatry.org (American Psychiatry Organization, Engelstalig)
  • psyned.nl (Een landelijke behandelorganisatie binnen de geestelijke gezondheidszorg en gespecialiseerd in het matchen van cliënt en psycholoog. Bevat ook info over diverse behandelmethoden)
  • tijdschriftvoorpsychiatrie.nl (Nederlands tijdschrift voor psychiatrie)

Boek(en):

  • Antidepressiva en depressie - dr. Dick Bijl (2019) Genuanceerd boek over depressie en antidepressiva en alles wat er bij komt kijken door een kritische huisarts, auteur en epidemioloog.

  • A Straight Talking Introduction to Psychiatric Drugs: The truth about how they work and how to come off them, Prof.dr. Joanna Moncrieff (2020) ze laat in het boek zien dat psychiatrische drugs geen geestelijke ziekten "behandelen" of "genezen" door in te werken op veronderstelde chemische onevenwichtigheden of andere afwijkingen in de hersenen. Er is geen enkel bewijs gevonden voor deze ideeën;

  • Mind Fixers: Psychiatry's Troubled Search for the Biology of Mental Illness - fameuze Harvard University Prof.dr. Anne Harrington (2019) die als medisch historica concludeert: "Een goed begrip van de belangrijkste mentale ziektes en hun onderliggende biologie blijft het (medische) veld ontglippen...";

  • Natuurlijke antidepressiva: zachte methoden om uit het dal te komen - dr. Eberhard J. Wormer (2017) Deze arts en wetenschapsjournalist heeft een andere kijk op hoe je met depressie om kunt gaan.

  • Uit liefde voor jezelf - Gijs Jansen (2019). Mooi, toegankelijk en leuk zelfhulpboek gebaseerd op ACT. Er zitten wel een 'paar fouten' in, maar de kern is prachtig geschreven;
  • Uw brein als medicijn, het antwoord op antidepressiva! - Prof.dr. David Servan Schreiber (2003).  Zeer lezenswaardig boek, geschreven door een traditioneel opgeleide psychiater die op ontdekkingsreis is gegaan: het kan anders, natuurlijker en beter.

Artikel(en):

  • Antidepressiva zijn geen antidepressiva - Prof.dr. Jim van Os, Brein Interview (2014). Fraai artikel met een andere, frisse en kritische kijk op de antidepressiva problematiek;

  • Beneficial psychological effects of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175) in healthy human volunteers, Gut Microbes (2011).
  • Depressie ontstaat niet in het brein maar in de darmen - GGZ Nieuws (2018)

  • Handvatten voor het afbouwen van antidepressiva en andere medicijnen - Peter C. Groot en Jim van Os (2018). Unieke aanpak om wel goed en verantwoord medicatie af te bouwen;

  • Informatieblad wisselwerking ashwagandha, rhodiola en Griffonia simplicifolia met antidepressiva - dr. M.F. Vrolijk en drs. H.P. van Steenwijk, Maastricht University (2020).

  • Het ‘ontbrekende stofje in het brein’ - prof.dr. Trudy Dehue (2016) filosofisch en kritisch artikel over misleidende wetenschap;

  • Medicijnen bij een depressie - Clientenbond in de GGZ (2004);

  • New Concerns Emerge About Long-Term Antidepressant Use - (2019). Kritische kanttekeningen bij langdurig en schadelijk gebruik van antidepressiva.          

  • Taperingstrips voor paroxetine en venlafaxine - P.C. Groot, Tijdschrift voor psychiatrie 55 (2013) 10. Hoe je paroxetine en venlafaxine verantwoord kunt afbouwen.

  • The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence, Moncrieff, prof.dr. Joanna, et al., Molecular Psychiatry (2022). Zeer groot en recent paraplu-onderzoek naar niet werkende antidepressiva. 

  • Veel mislukte stoppogingen antidepressiva, begeleiding bij afbouwen niet optimaal - TrosRadar (12-02-2024)

       

    Video('s):

    Laatst bijgewerkt: 14-02-2024

    Ω