Emoties, emotionele intelligentie en lijden

Een van de grootste problemen van ons bestaan is ons onvermogen om onze gedachten en emoties te beheersen – we hebben het (nog) niet geleerd.

Leestijd: ± 15 minuten

Er is een enorme hoeveelheid onnodig lijden in de wereld - onnodig omdat het niet direct voortkomt uit onze levensomstandigheden, maar uit de geconditioneerde manier waarop we reageren op onze eigen herinneringen, verhalen en overtuigingen. Vanuit het perspectief van het ego lijken reacties zoals woede, schaamte en afzondering onvrijwillig en automatisch te zijn. We lijken "overgeleverd" te zijn aan deze reactieve vormen van geweld gericht tegen onszelf en anderen. Vanwege onze ego-verwarring verspillen we enorme hoeveelheden tijd en energie aan zelfvernietigende emotionele patronen. Er is echter een uitweg uit dit lijden¹.

¹ Uit: Mondo Zen™, door Jun Po Roshi (Dennis L. Kelly).

Gevolgen van (heftige) emoties

Emoties maken ook chemische stoffen in je lichaam vrij. Positieve emoties produceren o.a. hormonen zoals serotonine, endorfine, dopamine en oxytocine. Negatieve emoties produceren bijv. adrenaline en cortisol. Maar ook je bloeddruk kan worden beïnvloed, je hartslag, je voedselvertering, je ademhaling, je immuunsysteem, je humeur en je algehele welbevinden. Je neuro-chemische fabriek bepaalt bijna alles in je lichaam én geest.

Hoe langer de emoties duren, hoe heftiger ze zijn, hoe meer je chemische fabriek er van aanmaakt. Vrijwel iedereen worstelt te veel en te lang met negatieve emoties. Dan gaan ze vastzitten in je lijf. Dan (her)leef je in je verleden.

Daarnaast kunnen bij langdurige negatieve emoties fysieke problemen als een maagzweer, leverproblemen of rugpijn ontstaan. En daarmee kom je nogal eens in een negatieve spiraal. Met als mogelijke gevolgen stress en burn out. Stel nou, dat je er zelf iets aan kan doen?! 

'Ontstaan' van emoties

Wat anderen zeggen en doen kan aanleiding zijn voor je gevoelens maar nooit de oorzaak ervan. Je gevoelens zijn het gevolg van je eigen opstelling die je kiest ten aanzien van wat anderen zeggen en doen en ten aanzien van je eigen behoeften en verwachtingen op dat moment. Dat gebeurt in je onderbewustzijn, waar aangeleerd gedrag is opgeslagen, meestal vanuit je jeugd. Daar ligt veelal de oorsprong.

Emoties ontstaan dus niet zomaar: je kiest ze, hoe moeilijk dat ook is om (nu) te begrijpen. Je gedachten en het bijkomende gevoel bepalen je emoties. Je kunt dus leren zelf te bepalen wat je voelt. We noemen dat emotionele intelligentie. Dat is een hele reis, en meestal hard werken, maar wel eentje die erg de moeite waard is en die je de rest van je leven bijblijft. 

Die keuze voor een emotie heb je meestal als kind gemaakt. Je kon niet anders, om jezelf te beschermen. Nu, op volwassen leeftijd, maak je -onbewust- nog steeds die keuze. Je kleine kindprogramma doet dat -automatisch- voor je. Je kunt dan leren een response te geven i.p.v. een reactie.

Emoties kunnen onbewust zijn: je bent je er niet (goed) van bewust dat ze spelen en die kunnen je waarnemingen en gedrag behoorlijk beïnvloeden. Je omgeving ziet ze daarentegen (meestal) wel. 

Beter omgaan met (negatieve) emoties

Doorvoel je emoties ten volle, ga ze niet uit de weg. Huil. Observeer ze, bijvoorbeeld tijdens een meditatie of contemplatie. Praat er over met een vertrouwd iemand. Niet gevoelde en niet geuite emoties maken je ziek. Als je blijft vechten tegen emoties of ze ontgaat, blijven ze, meestal steeds sterker, terugkomen. Het vechten of uit de weg gaan put je uit en je belandt in de negatieve spiraal. Kijk waar ze vandaag komen en wat ze te zeggen hebben. Ja, dat kan.

Negatieve emoties leggen we vaak bij de ander, die we beschuldigen en oordelen tot en met. Ik ben ... , omdat jij... Maar probeer eens: ik ben ... (gevoel) omdat ik ... (behoefte). Dat lucht op. Voor jou én voor de ander. 

Natuurlijk kun je leren door gewoon te mediteren om er beter mee om te gaan of door HeartMath toe te passen, een bepaalde manier van meditatie. 

Een betere (diepere) manier is Mondo Zen™. Dat is speciaal ontwikkeld om jezelf trainen (al of niet in groepsverband) om je emoties “te zien” en er bewuster mee om te gaan. Mondo Zen™ is een speciale manier om je emoties te onderzoeken met je gedachten. Het is praktisch en ervaringsgericht. M.b.v. ego-transformerende vragen (koans) en oefeningen, kun je kijk krijgen op dieper liggende aspecten van je emoties en er anders mee om gaan. Er zijn diverse cursussen en zelf-studie materialen beschikbaar. 

Het positieve is, dat emoties je naar de oorsprong van je keuze kunnen leiden. Daarom moet je ze doorvoelen en herbeleven, om ze te laten gaan. Helen verloopt via de (emotionele) wond. Een andere weg is er niet!

Een simpele oefening in het hanteren van emoties (in een relatie)

Zeg niet: ik ben boos, maar: 'ik voel boosheid opkomen'. Dan identificeer je je er niet mee. En bouw je wat tijd in om een response te maken op die opkomende boosheid. Het is ook minder bedreigend voor de ander en je neemt de ander mee in een doorkijkje in jezelf: dat is kwetsbaar, zachter en kan helpen de ander mee te nemen in je verhaal i.p.v. een debat (=woordgevecht) te houden, want dat helpt zelden of nooit.

En zeg niet: jij bent … maar ik voel me ongemakkelijk met jouw opmerking. Praat in de ik-vorm en de angel gaat meestal al uit de discussie'. Omdat je de ander niet beschuldigt, maar iets deelt in al je kwetsbaarheid, vanuit jouw diepste zelf.

Deze twee voorbeeldjes zijn gemakkelijk te oefenen. Zelfs als je het voor de lol doet. Probeer het maar eens.

Tenslotte over emoties

Emoties hebben we allemaal. Ze horen onlosmakelijk bij het leven. Maar, het ís hoe je er mee omgaat. Dát is alles bepalend. Als je werkt  mét je emoties, ga je er beter mee om en heb je een blijer, gezonder en vooral gelukkiger leven. Het is een van de beste investeringen qua tijd die je kunt doen: voor jezelf en voor je omgeving. Doen!

Meer informatie over emoties

Website(s):

Boek(en):

  • Emotionele intelligentie, Daniel Goleman (1996). Het bekende boek waar je veel van kunt herkennen en leren. 
  • Het geschenk, Edith Eger (2020). Twaalf praktische, zachte aanmoedigingen om je emotionele destructieve gedachten te veranderen van een ruim negentig jarige Auschwitz-overlevende, danseres en psychotherapeut. 

  • Molecules Of Emotion: Why You Feel The Way You Feel - prof.dr. Candace Pert (1999)

  • No Self, No Problem, Dr. Chris Niebauer (2019). Kort boek over hoe neuropsychologie het Boeddhisme 'ontdekt'. Goed boek, wel met 'grote stappen, snel thuis'. Het volgende boek gaat er heel erg diep op in:
  • The Book of Not Knowing: Exploring the True Nature of Self, Mind, and Consciousness, Peter Ralston (2010). Over diepgaand zelfonderzoek inzake je gedrag (overleven) en bestaan. Van Ego (geconditioneerd Zelf) tot alleen maar zijn... taai en uniek boek.
  • The Emotions, prof.dr. Robert Plutchik (1991) Wetenschappelijk boek over de klassen der emoties.

 Laatst gewijzigd: 05-01-2024

Ω