Osteoporose (botontkalking)

Leestijd: ±15 minuten

Botontkalking ontstaat als calcium onttrokken wordt aan je botten en tanden ten gevolge van een lichamelijk tekort. Het lichaam leent als het ware kalk en geeft het bij voldoende aanwezigheid ook weer terug. Het komt veel voor bij ouderen.

Zowel de hoeveelheid kalk neemt af, als ook de structuur verandert. De sterkte van het bot neemt af. Het betreft zo'n 900.000 mensen in Nederland, waarvan twee derde vrouwen en een derde mannen. Een minder ernstige vorm is osteopenie, waarbij de stevigheid van het bot wel al is afgenomen. Via een dexa-scan kun je je botdichtheid laten meten. Echter, de scan zegt niets over de sterkte-constructie van de bot-infrastructuur. Ook vrouwen na de menopauze en veganisten hebben er nogal eens last van.

Er is veel wetenschappelijk onderzoek¹ gedaan (duizenden studies), waarbij "studies zowel ondersteuning als onenigheid met gecontroleerde onderzoeken aangetoond [hebben]" en dat keer op keer. Dat maakt het lastig een eenduidig advies te geven. 

¹ Sahni, Shivani et al., Dietary approaches for bone health: lessons from the Framingham Osteoporosis Study, Current Osteoporosis Reports (2015) doi:10.1007/s11914-015-0272-1

Oorzaken van osteoporose

Er kunnen diverse mogelijke oorzaken zijn: te weinig calciuminname via je voedsel, te weinig bewegen, roken, drinken, maar ook een niet goed werkende (bij)schildklier. Bepaalde medicijnen (w.o. diuretica en corticosteroïden, zoals prednison) remmen je kalkopname. Dan noemt men het secundaire osteoporose.

Stress en opwinding of depressie, remt eveneens de calcium opname. Idem een teveel aan vet, proteïne en suiker remmen de opname, evenals cafeïne en fluoride. Teveel suiker (frisdranken, chocomel etc.) verbruikt calcium. Ook een tekort aan vitamine D3 kan bijdragen aan botontkalking alsmede een teveel aan fosfaat. Ook erfelijke oorzaken kunnen meespelen.

Ook de balans van hormonen lijkt een rol te spelen bij de botaanmaak en -afbraak: Een belangrijk hormoon is het vrouwelijke geslachtshormoon, oestrogeen. Ook mannen hebben dit hormoon. Hoe het mechanisme precies werkt, is niet bekend.

Dit laatste kan weer ontstaan door de vele E-nummers die in kant-en-klaar voedsel en bijv. in cola's en energiedrankjes zitten en fosfaten bevatten (Anti-oxidanten: E338 t/m E341 en E343; Emulgatoren, rijsmiddelen en verdikkingsmiddelen: E442, E450 t/m E452, E 540, E541, E543 t/m 546, E626 t/m E630; Gemodificeerd zetmeel: E1410, E1412 t/m E1414, E1442). Het fosfaat uit deze hulpstoffen wordt goed opgenomen door het lichaam. Ook erfelijke oorzaken kunnen meespelen.

Hoe voorkom je osteoporose?

Hoewel osteoporose deels erfelijk zou zijn, zou je door bewegen en beter, verser en gevarieerder en vetter eten dit (deels) kunnen voorkomen of verminderen. De literatuur is niet eensgezind. 

Gevolgen van osteoporose

De gevolgen ervan kunnen fors zijn. Als je valt kun je gemakkelijk polsen, wervels of je heup breken. Een heupbreuk op hoge leeftijd kan op middellangetermijn zelfs dodelijk zijn vanwege het grote trauma. Van osteoporose kun je een (te) hoge bloeddruk krijgen, alsmede hartritmestoornissen en vele andere problemen.

Behandeling van osteoporose

De behandeling bestaat in de regel uit drie dingen: bewegen, voeding en (eventuele) medicatie.

1. Bewegen

Onderzoek laat zien dat ouderen veel te weinig bewegen. Mede daardoor is het bot minder sterk, omdat het niet belast wordt. Belast je botten, dan help je ze (weer) sterker te maken. 

2. Voeding

Eetgedrag van ouderen is vaak niet goed en (te) éénzijdig. Kant en klaar maaltijden die ook nog in de magnetron worden opgewarmd, zijn uit den boze. Het aanvullen van calcium in geval van een tekort kan het beste gebeuren door een aangepast maar gevarieerd (natuurlijk) dieet (o.a. zuivelprodukten, bladgroenten, noten), met extra vitamine D3/K2. Staar je niet blind op bijv. spinazie, want door andere stoffen zoals oxalaat die erin zitten, neemt je lichaam er maar weinig van op. Produkten met veel suiker, waaraan kalk is toegevoegd, is het paard achter de wagen spannen.

Zeevruchten zouden wel een duidelijke relatie hebben met botontkalking, volgens diverse studies. Zuivelproducten zouden geen invloed hebben op bolvormig, volgens vele studies, hoe gek dit ook klinkt.

Een paar keer per dag zuivelproducten eten, is al een goed begin. Rauwe kefir gemaakt van volle melk is heel geschikt en versterkt bovendien je immuunsysteem. Soms wordt een fosfaat arm dieet voorgeschreven. Tenslotte zijn er de eerste goede resultaten met het supplement zeoliet behaald¹. Ook zijn er goede resultaten behaald met het Chinese supplement Drynaria fortunei² (Gu Sui Bu): "Traditionele Chinese geneeskunde heeft therapeutische waarde voor de behandeling van osteoporose, volgens de huidige in vitro en in vivo bevindingen".

1 Pavelić, Prof.dr. Sandra Kraljević et al., Treatment of osteoporosis with a modified zeolite shows beneficial effects in an osteoporotic rat model and a human clinical trial, Experimental Biology and Medicine (2021); 246: 529–537. 

² Peng, Zhicai et al., Role of Traditional Chinese Medicine in Bone Regeneration and Osteoporosis, Frontiers in Bioengineering and Biotechnology (2022) doi.org/10.3389/fbioe.2022.911326

 

De resultaten van de grote Framingham Osteoporosis Study lieten zien dat bij ouderen: (a) “Een lagere eiwitinname was significant gerelateerd aan botverlies in het dijbeen en de wervelkolom” en (b) "Personen met de laagste eiwitinname vertoonden het grootste botverlies". N.b. omdat de Framingham studie oud is (v.a. 1948) en ons voedsel dramatisch is veranderd qua samenstelling, bereiding en nutriënten, hechten we iets minder aan deze uitkomsten.

Ook zou vitamine C it deze studie en andere studies een relatie hebben met bossterkte. 

Hannan, M., et al., Effect of Dietary Protein on Bone Loss in Elderly Men and Women: The Framingham Osteoporosis, Journal of Bone and Mineral Research (2000) doi.org/10.1359/jbmr.2000.15.12.2504

 

3.a medicatie:  

Traditionele medicatie bestaat meestal uit tabletten bifosfaten, zoals alendroninezuur of risedroninezuur, die botafbraak remmen. Hun veiligheidsprofiel is redelijk. Maag-darm stoornissen komen vaak voor, maar zijn deels te ondervangen door het op een nuchtere maag in te nemen en een half uur rechtop te blijven zitten. Spierpijn, gewrichtspijn en botpijn zijn over het algemeen van voorbijgaande aard.

Ook anabole middelen (spierversterkers), zoals teriparatide¹ of romosozumab, toegediend middels een injectie, worden ingezet bij ernstige osteoporose. Meestal zijn het lange behandelingstrajecten, variërend van 1 tot 5 jaar, waarna de situatie opnieuw bekeken wordt. Omdat osteoporose tegenwoordig als een chronische ziekte wordt gezien, zit je al snel de rest van je leven vast aan het medicijn. Ook kun je niet zomaar stoppen met sommige medicijnen en er kunnen nare en pijnlijke bijwerkingen aan verbonden zijn.

¹ Mori, Satoshi et al., Sequential therapy with once‐weekly teriparatide injection followed by alendronate versus monotherapy with alendronate alone in patients at high risk of osteoporotic fracture: final results of the Japanese Osteoporosis Intervention Trial‐05, Osteoporosis International (2023) doi.org/10.1007/s00198-022-06570-0

Bij het grote bovengenoemde JOINT-05 onderzoek, zakte de valincidenten van 15 naar 10%: "Een wekelijkse injectie met teriparatide, gevolgd door alendronaat, resulteerde in een significant lagere incidentie van wervelfracturen dan alendronaat monotherapie bij vrouwen met osteoporose die een hoog risico op fracturen hadden".

 

3b. supplementen:

Calcium is belangrijk voor je botopbouw, het goed functioneren van je hersenen, zenuwen, spieren (ook je hartspier!) en bloedstolling. Volwassenen hebben dagelijks ongeveer een halve tot een hele gram nodig, ouderen iets meer. 

Een goede opname van calcium bereik je door gematigd vet te eten (wel bijv. volle melk). Vitamine A, B12, C, D en K (D3&K2 is een goede combinatie) zouden je kalkopname bevorderen. 

Een tekort komt in het westen niet zo vaak voor bij jonge mensen, ook omdat calcium ook nog eens aan vele producten wordt toegevoegd, zoals aan jus d'orange e.d. 

Pure kalktabletten werken niet goed omdat er voldoende vitamine K3/K2 bij moet zijn. Soms wordt dat toegevoegd. Toch moet je oppassen met kalktabletten, omdat teveel weer problemen kan veroorzaken zoals hartritmestoornissen. Ook is er veel wetenschappelijke literatuur, die aangeeft dat kalksuppletie niet of nauwelijks werkt. Het top-tijdschrift American Journal of Clinical Nutrition meldde: "onderzoeken tonen geen verlaging van het risico op heupfracturen met calciumsupplementen en een verhoogd risico is mogelijk" en "gegevens uit RCT's van calciumsupplementen wijzen op een nadelig effect". Kalksuppletie werkt dus niet, in tegendeel, en dat was in 2007 al bekend.

Bischoff-Ferrari, prof.dr. Heike A. et al., Calcium intake and hip fracture risk in men and women: a meta- analysis of prospective cohort studies and randomized controlled trials, American Journal of Clinical Nutrition (2007)

Suppletie van 500 mg/d wordt in Nederland geadviseerd door het CBO (2011). Het Ephor adviseert 500 mg/d voor ouderen i.v.m. het risico op hartproblemen (2011). Beiden adviseren 800 ie/d D erbij te suppleren. Danwel 4 zuivelproducten per dag (dat zou 1000-1200 mg/d moeten leveren). Idem NHG (2012). Beter is het dus om helemaal geen kalktabletten te suppleren, zoals hierboven aangetoond.

Ook kunnen fosfaatbinders worden ingezet, als er teveel fosfaat in je bloed zit.

Naschrift osteoporose (!)

Echter, een grote en recente studie in JAMA, een Amerikaans top-tijdschrift, haalt dit alles grotendeels onderuit: "Onder volwassenen zonder belangrijke comorbiditeiten van 70 jaar of ouder, resulteerde een behandeling met vitamine D3, omega-3 of een krachttrainingsprogramma niet in statistisch significante verschillen in verbetering van de systolische of diastolische bloeddruk, ongewervelde fracturen, fysieke prestaties, infectiecijfers of cognitieve functie". Wij volgen dit en hopen in de toekomst betere informatie hieromtrent te kunnen delen.

Bischoff-Ferrari, prof.dr. Heike A. et al., Effect of Vitamin D Supplementation, Omega-3 Fatty Acid Supplementation, or a Strength-Training Exercise Program on Clinical Outcomes in Older Adults, Journal of the American Medical Association (2020) doi.org/10.1001%2Fjama.2020.16909

Tenslotte over osteoporose

Osteoporose is een vervelende ziekte, maar er kan meestal wel wat aan gedaan worden op eenvoudige wijze. Toch zijn de wetenschappelijke inzichten en ervaringen zodanig verschillend, dat een goede oplossing momenteel niet helder is. Wat je ook doet, door alle tegengestelde onderzoekingen, is een keuze bijna een gok. Een gok met mogelijke (ernstige) bijwerkingen. 

Omdat we eten dat bewegen goed is voor je lichaam, en gezond en vers eten idem, eventueel aangevuld met hoge doseringen supplementen (D3-3000ie/d, met K, C-2000mg liposomaal) zou je dat wel kunnen doen. Samen met risico's vermijden om te vallen. Dat kun je alleen met aangeleerd gedrag doen en je woning zoveel mogelijk valbestendig te maken. 

Meer informatie over osteoporose

Website(s):

Boek(en):

  • Osteoporosis Reversal Secrets: Workouts, Diet and Supplements for Stronger Bones Without Medications - Igor Klibanov (2022). Specialist in fitness en voeding.

  • Osteoporose: Risiko, Früherkennung, Diagnose, Behandlung - prof.dr. Reiner Bartl en dr. Christoph Bartl (2019) Duitstalig

  • The Keep Your Bones Healthy Cookbook: A Nutrition Plan for Preventing and Treating Osteoporosis Naturally: How to Prepare and Combine Whole Foods to Prevent and Treat Osteoporosis Naturally - Laura Kelly (2016)

Artikel(en):

  • Richtlijn Osteoporose en Fractuurpreventie: Medicatie Overzicht voor patiënten en beroepsbeoefenaars - prof. dr. W.F. Lems en dr. H.G. Raterman (2022). Uitgegeven door de osteoporosevereniging.

Laatst bijgewerkt: 15-02-2024

Ω