Bloeddruk

Tip: dit wat langere artikel leest lekkerder op de PC

Leestijd: ±25 minuten

Er zijn in Nederland ± 2,8 miljoen mensen geregistreerd (2021) met een te hoge bloeddruk (hypertensie). Dat is een bloeddruk van in principe  boven de 160 systolisch (bovendruk) of 95 diastolisch (onderdruk)¹ mmHg, gemeten bij ten minste twee contactmomenten, danwel >120 diastolisch bij één contactmoment.

Er zijn 1,2 miljoen mensen in Nederland die een verhoogde bloeddruk hebben en dit niet weten². De WHO hanteert voor hypertensie 140/90 (25 Augustus 2021), dat is hoger. Het Nederlandse CBO geeft aan dat de grens ligt op gemiddeld 140/90 bij tenminste 5 metingen (richtlijn 2011). De hartstichting hanteert 140/90 (en 135/85 voor thuis meten). Een gemiddeld normale bloeddruk (in rust) is 130/85¹. 

Het is dus geen exacte wetenschap. Mensen verschillen nu eenmaal, ook in het natuurlijke verloop van hun bloeddruk, die op elk moment van de dag anders is. Vooral 's nachts is hij lager.

Natuurlijk kijkt een arts naar je risicoprofiel en maakt een inschatting omtrent de mogelijke gevolgen van je hoge bloeddruk. Bij een oudere diabetes patient bijvoorbeeld wordt eerder geadviseerd te behandelen, dan bij een gezonde, jonge man (zie uitgelicht: de Framingham tabel).

Hiervoor slikken we met zijn allen jaarlijks medicijnen en consumeren zorg ter waarde van zo'n € 650 miljoen (2017).

Het sterftecijfer aan hart- en vaatziekten daalt in Nederland al 40 jaar³. En wel ± 74% in 40 jaar. Sinds 2022 brengt de Hartstichting geen cijferboeken meer uit. Dat is merkwaardig.  

¹ bron: volksgezondheidenzorg.info (RIVM, 2020) 

² bron: hartstichting (17 mei 2019)

³ Hart- en vaatziekten in Nederland 2021, Cijfers over incidentie, prevalentie, ziekte en sterven, CBS.

Historie normering bloeddrukwaarden

In Nederland hanteert het MDR CVRM (2018) alleen een waarde > 140 mmHg bovendruk voor behandeling. Het CBO sinds 2011: 140/90. In Amerika was in 2017 de grens voor te hoge bloeddruk 140/90. In 2018 is die norm verzwaard naar: 130/80. Direct erna publiceerde de AHA³ dat er ruim 100 miljoen volwassenen een verhoogde bloeddruk hebben. De WHO hanteert sinds 2021 een waarde van 140/90. 

³ bron: American Heart Organization (2018)

Hoe komt bloeddruk tot stand?

Bloeddruk wordt niet alleen door het hart veroorzaakt (dan zou je zo'n groot hart moeten hebben, dat past niet in je lichaam), maar ook en vooral door je vaten die meepompen en hoe je bloed er doorheen stroomt. Je hebt zo'n 100.000 kilometer (!) bloedvaten in je lijf. Ook de dikte van je bloed heeft een effect op je bloeddruk.

Bloeddruk varieert in de loop van de dag flink en zeker door inspanning en stress kan bloeddruk tijdelijk flink oplopen.

Leeftijd heeft een grote invloed op je bloeddruk. Hoe ouder je wordt, hoe stugger je vaten, hoe hoger je bloeddruk. Dit gaat van nature. Ook is je bloeddruk verschillend in plaatsen in je lichaam: lager in je haarvaten en hoger nabij je hart, hoger in een slagader dan in een ader.  Zittend is anders dan staand of liggend.  

Het aanbrengen van het manchet van een bloeddrukmeter dient dan ook zorgvuldig te worden gedaan en liefst een paar keer met een tussenpoos van enkele minuten. En zoals met alles: er kunnen flinke verschillen zijn per individu t.o.v. het gemiddelde. Verder is het lager tijdens slaap, hoger op grotere hoogten, hoger bij meer gewicht en zijn er significante verschillen tussen mannen en vrouwen.

Toch hangen we bijna alles op aan één gemiddelde waarde. Terwijl het verloop en herstelsnelheid beter zouden aangeven hoe iemands bloeddruk zich werkelijk gedraagt. Het correct meter van bloeddruk gaat nogal eens fout, ook door artsen (zie uitgelicht), meestal wordt er te hoog gemeten... 

Oorzaken van te hoge bloeddruk

  • bij 9 van de 10 mensen is de precieze oorzaak onbekend (Hartstichting);
  • ongezond eten, veel zout, overgewicht, weinig bewegen, veel alcohol, stress en roken kunnen je bloeddruk verhogen (Hartstichting);
  • sommige medicijnen kunnen je bloeddruk verhogen:  verkoudheidsmedicijnen en orale anticonceptiva en andere (hormonale) medicijnen;
  • matige en regelmatige consumptie van koffie (1 - 3 kopjes per dag) heeft geen negatieve invloed op de bloeddruk bij de meeste mensen, ook niet bij mensen met arteriële hypertensie¹;

  • ziekten, zoals schildklierziekte, chronische nierziekte, obesitas etc.

Er kunnen vele oorzaken zijn, die bijdragen aan een te hoge bloeddruk, maar één springt eruit. Prof.dr. Samuel J. Mann, M.D., vermaard specialist in hoge bloeddruk, heeft in vele publicaties* aangeven dat onverwerkte stress (onbewust onderdrukte emoties) mede bepalend is bij (te) hoge bloeddruk.

*) Mann, S. J., Stress and hypertension: The role of unintegrated emotions: Revival of a hypothesis. Integrative Psychiatry, 8(3), 191–197 (1992).

*) Mann, Samuel J. MD, Delon, Marianne ACSW,Improved hypertension control after disclosure of decades-old trauma, Psychosomatic Medicine: September/October 1995 - Volume 57 - Issue 5 - p 501-505.

*) Mann, Samuel J., M.D., Severe Paroxysmal Hypertension: An Automatic Syndrome and Its Relationship to Repressed Emotions, Psychosomatic Medicine 57 (1995: 501-505).

¹ Surma, Stanislaw & Suzanne Oparil , Coffee and Arterial Hypertension, Current Hypertension Reports (2021) doi.org/10.1007/s11906-021-01156-3

Mogelijke gevolgen van een te hoge bloeddruk

De mogelijke gevolgen van (langdurig) te hoge bloeddruk zijn hart- en vaatziekten, nierklachten en hersenproblemen. Maar ook een beroerte, hartfalen of schade aan organen, ogen e.d. kunnen voorkomen. Er is een vergrote kans op dementie, nierfalen, impotentie en mogelijk trombose.

Medicatie tegen hoge bloeddruk

Er zijn verschillende groepen bloeddrukverlagende medicijnen (zeer verkort weergegeven):

  • ACE-remmers verwijden je bloedvaten. Typische bijwerkingen kunnen zijn: te lage bloeddruk, afname van de nierfunctie, prikkelhoest en huidallergieën. Hun namen eindigen op -pril.
  • β-blokkers blokkeren stresshormonen, waardoor je hartslag en bloeddruk daalt. Typische bijwerkingen kunnen zijn: maag- en darmklachten, vermoeidheid en zweten en (minder vaak) stemmingsveranderingen. Het meest bekende voorbeeld is metoprolol. Hun namen eindigen op -lol.
  • calcium-antagonisten remmen de calcium-instroom in je (hart)spieren waardoor je bloedvaten zich verwijden.  Typische bijwerkingen kunnen zijn: vochtophoping in handen en voeten, misselijkheid, hoofdpijn, lage bloeddruk. 
  • diuretica (plastabletten) drijven vocht af waardoor er minder druk op je bloedvaten staat. Typische bijwerkingen kunnen zijn: hoofdpijn, maag-darm klachten, vermoeidheid, borstvorming (bij mannen, gaat vanzelf weer weg), lagere stem (bij vrouwen en dat is blijvend).
  • isosorbide mononitraat is een bloedvatverruimend middel dat vaak aan ouderen wordt gegeven. De werking ervan lijkt discutabel.
  • ARB's verwijden je bloedvaten door een bloeddrukverhogend hormoon te remmen. Typische bijwerkingen kunnen zijn: (acute) achteruitgang van de nierfunctie, en een zeer lage bloeddruk. Hun namen eindigen vaak op -sartan.

Ze worden nogal eens gecombineerd, meestal twee of drie, waardoor de kans op bijwerkingen verder toeneemt. 

Natuurlijke oplossingen voor bloeddrukverlaging

Indien je typische verhoogde risico factoren hebt zoals overgewicht, veel alcohol consumptie, teveel zout (natrium) kun je beginnen hier iets aan te doen door je gedrag te veranderen. Meer bewegen, minder drinken of stoppen, minder of geen zout en meer kalium en gezonder voedsel.

Adaptogenen kunnen je verder helpen om je bloeddruk wat beter te reguleren. Ashwagandha kan door stressvermindering je bloeddruk laten dalen. Knoflook heeft een duidelijke en genoegzaam bewezen wetenschappelijke verlagende werking. Het drinken van Hibiscus thee kan helpen. Ook cannabis olie en bietensap werken goed. 

Andere aspecten medicatie bloeddruk

Het aantal te behandelen patiënten met een verhoogde bloeddruk om één hartaanval te voorkomen, de NNT (Number Needed to Treat), bedraagt 330 (NTVG, 2000). Je kunt je afvragen of we zoveel mensen moeten behandelen. Voor 329 mensen, waar het dus niet voor helpt en die wel de risico's en bijwerkingen van de medicijnen aangaan. Afgaan en beoordelen op een gemiddelde waarde kan gevaarlijk zijn.               .

Tenslotte over bloeddruk

De meeste goedkope bloeddrukmeters zijn goed bevonden (zie lijst hartstichting), dus voor een paar tientjes kun je zelf gemakkelijk en ontspannen je bloeddruk in de gaten houden. Schrijf je bloeddruk eens op in een dagboekje, met gebeurtenissen die dag, dan krijg je wellicht meer inzicht.

Overweeg in overleg met je arts als je bloeddruk niet al te hoog is, je levensstijl aan te passen en eerst natuurlijke alternatieven te proberen om je bloeddruk wat te verlagen tot een redelijke waarde. Bij (onbewuste) stress is dat wel erg lastig. De meeste van ons hebben daar last van. Slecht nieuws op TV kan je bloeddruk aanzienlijk verhogen. 's Winters is je bloeddruk tot wel 10 punten hoger dan 's zomers (door kou trekken je bloedvaten iets samen). 

Meer informatie over bloeddruk

Website(s):

  • cardiologiecentra.nl (CCN is een organisatie van cardiologen voor patiënten met diagnose- en behandelcentra. Zij werken samen met diverse ziekenhuizen. Zij bieden snel toegang tot oplossingen, terwijl er in Nederland vaak lange wachtlijsten zijn) en kennen vrijwel alle deelspecialisaties)
  • CVRM.nl (Cardio Vasculair Risico Management)
  • eshonline.org (European Society of Hypertension is een platform voor wetenschappelijke uitwisseling)
  • hartenvaatcijfers.nl (actuele cijfers over hart- en vaatziekten en de daaraan gerelateerde zorg)
  • hartstichting.nl (Nederlandse Hartstichting)
  • hypertensie.nl (Nederlandse Hypertensie Vereniging)
  • richtlijnendatabase.nl (Federatie Medisch Specialisten)
  • heart.org (American Heart Organization, Engelstalig)

Boek(en):

  • Healing Hypertension; A Revolutionary New Approach, Samuel J. Mann, M.D. (Wiley, 1999)
  • Hypertension and You; Old Drugs, New Drugs and the Right Drugs for your High Blood Pressure, Samuel J. Mann, M.D. (Roman Littlefield, 2012).

  • Idiopathic Intracranial Hypertension Explained: A Guide for Patients and Families - prof.dr. Kyle M. Fargen (2021) Dit gaat vooral over de hoofdpijn, gezichtsverlies en suizen in de oren die gepaard kunnen gaan met hoge bloeddruk.

  • The Blood Pressure BluePrint: The Holistic Guide to Defeating Hypertension - Ellie Campbell (2023) Helder en praktisch boekje over bloeddruk, met vele zaken 'eromheen'.

Laatste update: 24-02-2024

Ω