Social media en geweld, gezondheid en gêne

Social Media kunnen ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid, aanzetten tot geweld en de makers kennen geen gêne.  

Leestijd: ±40 minuten - dit lange artikel leest lekkerder op een PC

Steeds meer onderzoek geeft aan dat social media, incl. TV, ernstige gevolgen kunnen hebben, zowel op je fysieke als geestelijke gezondheid. Dit komt vooral door de verslaving¹ eraan, maar ook door de inhoud.

Een aantal zaken ligt voor de hand, maar het gaat veel verder. Door de negatieve programmering, ontstaan psychische klachten². En die veroorzaken ook weer (extra) fysieke klachten, zoals verhoogde bloeddruk, mediaverslaving waardoor je langer blijft zitten kijken en dus minder beweegt, meer snacks, rookt en drinkt etc. Het is een vicieuze cirkel. Vooral voor tieners. 

Uit het grootste social media onderzoek ooit³, middels de UK Biobank (met bijna een half miljoen mensen), vonden onderzoekers dat: "Televisietijd wordt in verband gebracht met tal van nadelige gevolgen voor de gezondheid. Toekomstige richtlijnen zouden kunnen voorstellen om de tv-tijd te beperken tot minder dan 2 uur per dag om de meeste nadelige gevolgen voor de gezondheid te verminderen".

¹ 

² Lyall, Laura M. et all., Association of disrupted circadian rhythmicity with mood disorders, subjective wellbeing, and cognitive function: a cross-sectional study of 91 105 participants from the UK Biobank, The Lancet Psychiatry (2018) https://doi.org/10.1016/S2215-0366(18)30139-1 

³ Foster, H.M.E. et al., Understanding how much TV is too much: a non-linear analysis of the association between television viewing time and adverse health outcomes, Mayo Clinic Proceedings (2020) doi: 10.1016/j.mayocp.2020.04.035

Historie van social media en tv

Het woord 'social media' bestaat sinds 1994. In die dertig jaar is er veel verandert. Het grootste element daarin is de snelheid van verandering. 

Destijds, in Sillicon Valley, de bakermat van veel tech-companies spraken velen open over het creëren van platforms die verslavend zouden (moeten) zijn.  

"Nederlander besteedt vrije tijd het meest aan tv kijken" kopte RTL Nieuws in in 2017¹. Het is dus een enorm probleem met verstrekkende gevolgen voor je gezondheid (zie hierna).

In 2016 konden we lezen hoe Facebook samen met Cambridge Analytica, de verkiezingen in Amerika manipuleerde. 

We hebben de zeer schokkende getuigenis van klokkenluider Francis Haugen kunnen lezen³ (2021), afgenomen door door de Amerikaanse senaat, over de praktijken bij Facebook: Ze zei dat "Facebook kinderen schade berokkent, verdeeldheid zaait en de democratie ondermijnt in zijn streven naar razendsnelle groei en "astronomische winsten".

¹ Nederlander besteedt vrije tijd het meest aan tv kijken, RTL Nieuws, 21 december 2017 02:45 

² Revealed: 50 million Facebook profiles harvested for Cambridge Analytica in major data breach, Sat 17 Mar 2018 23.03 CET

³ Here are 4 key points from the Facebook whistleblower's testimony on Capitol Hill, NPR, October 5, 20219:30 PM ET (zeer schokkende getuigenis met ongehoorde inhoud)

Ontwerp van social media en tv

Social media worden ontworpen om betrokkenheid te maximaliseren. Om je lang vast te houden. Dit wordt primair gedaan om de advertentie-inkomsten te maximaliseren. Het is dus een puur financieel model. Dit doel heiligt alle andere middelen, zo blijkt. 

Ook de jeugd wordt bestookt met advertenties: "Sociale mediaplatforms worden ervan verdacht veel winst te maken met jeugdige gebruikers die mogelijk kwetsbaar zijn voor negatieve gevolgen voor de geestelijke gezondheid, zoals depressie, angst en eetstoornissen"

Raffoul, Amanda et al., Social media platforms generate billions of dollars in revenue from U.S. youth: Findings from a simulated revenue model, PLoS ONE (2023) doi.org/10.1371/journal.pone.0295337

Hiervoor wordt intensief gebruikt gemaakt van de psychologie van primaire driften. Je kunt er als consument bijna geen weerstand aan bieden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het feit dat de meeste mensen denken dat ze slim zijn en immuun tegen zulke beweringen. Je denkt dat je met 'social' media te maken hebt (vriendengroepen, familie, gezaghebbende authoriteiten etc. maar het zijn de (ro)bots met hun algoritmen die het verdraaide, en meestal negatieve nieuws, verspreiden. Via dat algoritme, een stappenplan bestaande uit een set regels in vaste volgorde om tot een doel of oplossingen te komen en het einddoel te bereiken: je wordt voor langere tijd vast gekluisterd aan de social media. Je zou kunnen zeggen: wat erin gaat, komt er versterkt uit, alsof het een resonantie kamer is. 

Gevolgen van social media en tv gebruik

Het is bekend dat negatief nieuws meer gelezen wordt dan positief nieuws¹. Hoe negatiever, hoe 'beter' het je aandacht vasthoudt. Maar dat betekent dat je continu met negatief nieuws geprogrammeerd wordt. De nieuwe normaal is dan negativiteit. En dat heeft grote psychische consequenties. 

"Sociale media is een crisis voor de volksgezondheid. Laten we het ook zo behandelen", schreef Helen Lee Bouygues (oprichter en voorzitter van de Reboot Foundation, die tools en middelen ontwikkelt om mensen te helpen kritisch denken, mediageletterdheid en reflectief denken te cultiveren) op 20 juli 2021 in US News. 

Het is niet gemakkelijk om je gedrag te veranderen. Dat komt doordat social media een stofje in je hoofd produceren, genaamd dopamine. In eerste instantie voelt het heel goed om er aan deel te nemen.  Je bent dus chemisch verslaafd gemaakt. Social media zijn een drug!

Ook je gedachten, woordkeuzes en emoties worden - opzettelijk- veranderd. Dus als je niet op social media zit, ben je toch veranderd en handel je daarnaar. Onbewust. Daarmee verandert je identiteit en tevens je gevoeligheid. Kortom, een persoonsverandering treedt op. Meestal wordt iemand radicaler.  

¹ Robertson, Claire E. et al., Negativity drives online news consumption, Nature Human Behaviour (2023)

Excessieve, gewelddadige en manipulerende inhoud op social media en tv

"Hoe de giftige inhoud van sociale media tieners in 'een gevaarlijke spiraal' stuurt", is een recent artikel¹ van Bryn Austin, hoogleraar kindergeneeskunde aan Harvard University, waaruit blijkt dat het zeer schadelijke effecten op de geestelijke gezondheid van tieners, vooral voor zij die worstelen met hun lichaamsbeeld, angst, depressie en eetstoornissen hebben. Ook slaapgebrek vormt een groot risico. Het verbijsterende is dat Facebook, eigenaar van Instagram, dit al jaren weet en er niets aan doet.

Pesten via social Media heeft een enorme vlucht genomen.  Het zogenaamde cyberpesten is een hele nare manier, omdat het 24 uur per dag door kan gaan en je je er vrijwel niet voor kunt 'verstoppen'. De schade kan overweldigend zijn, met (zelf)moord als gevolg voor sommige tieners. 

Gamergate (2014) is de benaming voor een hetze op sociale media die werd gevoerd tegen feministische game developers en mediacritici. Pizzagate (2016) zorgde voor, waarbij een complottheorie over uitgelekte e-mails van John Podesta, campagne leider van Hillary Clinton, die informatie over een pedo-netwerk zou bevatten, tot geweld leidde. Ook bewegingen als alt-right en QAnon worden via social media steeds meer 'versterkt'. 

Geweld en polarisatie zijn minder bekende aspecten van social media. Social media zijn zeker niet neutraal en beïnvloeden grote groepen mensen. De consequentie hebben we kunnen zien in de militaire coup in Myanmar (2016/17) waar FaceBook een grote rol in speelde, door het verspreiden van een hate-speach. Ook de bestorming van het Capitool in Washington (2021) werd door Facebook 'ondersteund' door discussies over geweld te 'faciliteren'.  

Er is ook een forse verrechtsing zichtbaar op social media, waar bij jongeren worden betrokken, zo vond NOS Nieuws na een analyse: "Extreemrechtse Telegramkanalen zijn de afgelopen jaren flink gegroeid, blijkt uit een analyse door NOS Stories van tienduizenden Telegram-berichten". 

Extreemrechts bereikt jongeren via TikTok en Instagram: 'Soms pas 13', NOS Nieuws•Maandag 17 april 2023, 12:01

In 2016 had Microsoft een AI chatbot genaamd Tay voor tieners ontwikkeld. Binnen 24 uur na de lancering was die veranderd in een Nazi, qua teksten die 'zij' produceerde² (zie uitgelicht) en off line gehaald.

Woorden als 'under siege' (in staat van beleg), doen het goed op social media. Patrick Renvoise en Christophe Morin schreven er een klassieker over in 2007: Neuromarketing³.

¹ Austin, prof.dr. Bryn, How social media’s toxic content sends teens into ‘a dangerous spiral’, Harvard T.H. Chan Public School of Helth (2021),

² Microsoft shuts down AI chatbot after it turned into a Nazi, CBS News, Updated on: March 25, 2016 /    7:53 PM EDT / CBS News by Amy Kraft.

³ Renvoise, Patrick en Christophe Morin, Neuromarketing (2007).

Wat kun je doen aan social media verslaving?

In elk geval geldt: hoe minder hoe beter. Je kunt een media-vrije dag invoeren, een timer zetten of wat dan ook. Echter, zolang je 'erop' blijft, blijft het nadeel (en de verslaving) zich manifesteren. Het is net als met alcohol: een beetje triggert direct al je verslaving.

Alleen vrij rigoreuze maatregelen helpen. Een tijdklok, waarop de wifi en de TV uitgaan, hoe fors dit ook klinkt, kan wel helpen. Meer bewegen, gezinsactiviteiten doen, of een hobby, helpen ook.  

Er zijn vele apps, ook gratis, voor je smartphone, om je er weer af te halen. Dat kan natuurlijk niet werken.   

In Nederland worden er social media verslaving workshops gegeven door de GGZ. Er zijn forse wachttijden. De kosten ervan worden vergoed door je verzekering.

Wetenschappelijk onderzoek naar social media en TV

Er is veel wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van social media gebruik. Wij rekenen tv daarbij, omdat er grote overeenkomsten zijn. De gevolgen zijn zichtbaar in psychische en fysieke gezondheid. 

Een grootschalig Amerikaans onderzoek¹ (2021) onder ruim 5000 Amerikanen in 50 staten liet zien dat: "degenen die Snapchat, Facebook en TikTok gebruikten vaker symptomen van depressie te rapporteren" en "het gebruik van sociale media werd in verband gebracht met een grotere kans op een latere toename van depressieve symptomen"

¹ Social Media Use and Adult Depression - Harvard Magazine, March-April 2022

¹ Perlis, Roy.H. et al., Association Between Social Media Use and Self-reported Symptoms of

  Depression in US Adults, JAMA Network Open (2021) 10.1001/jamanetworkopen.2021.36113

Al in 2015 kopte US News de volgende tekst er in: "9 Manieren waarop tv-kijken je leven kan verkorten of verpesten" met als subtitel: "Mobiele apparaten maken het gemakkelijker om meer media te consumeren - op ons eigen risico" met 9 concrete gevolgen:

1. Het kan je taille vergroten;
2. Binge-watching kan je risico op diabetes verhogen;
3. Het kan slecht zijn voor het maken van baby's;
4. Het kan je relatie beschadigen;
5. Het kan de eerste woordjes van een kind belemmeren;
6. Het kan de agressie verhogen;
7. Het is isolerend;
8. Het kan ons van onze slaap beroven;
9. Het kan ons leven verkorten.

Elke bewering is onderbouwd met een wetenschappelijke publicatie die aannemelijk is.

Michael O. Schroeder in US News Oct. 13, 2015, at 4:25 p.m.

 

In Psychology Today van 9 September 2021 stond de kop: "Sociale media kunnen de geestelijke gezondheid schaden". Met eronder:

• Er is een verband tussen een slechte geestelijke gezondheid en het gebruik van sociale media.
• We moeten de impact van het gebruik van sociale media op onze gezondheid verminderen, vooral die van onze tieners.
• Veel mensen weten dat het gebruik van sociale media samenhangt met meer angst, depressie en een laag gevoel van eigenwaarde, maar toch zijn er maar weinig mensen die iets willen veranderen.

Dat zijn zeer forse gevolgen, ook en vooral op de langere termijn. Het verandert hoe we denken en definieert opnieuw ons gedrag. 

"Ook bepalen social media en TV in hoge mate je stem- en koopgedrag", aldus prof.dr. Soshana Zuboff van Harvard University in haar boek. De macht van Google en andere IT-reuzen is ongekend en zelf onwettelijk. 

Tenslotte over social media en TV

Het gebruik van social media en tv is niet zonder risico. In tegendeel, het veroorzaakt negatieve mentale en fysieke problemen. Het verandert je denken over veel zaken, beïnvloedt je stemgedrag, je aankopen en nog veel meer. 

Natuurlijk brengen social media soms nieuwe mogelijkheden voor mensen om te communiceren, hun mening te uiten en een zekere vrijheid van meningsuiting. Echter, de overweldigende negatieve invloed is buiten enig twijfel aanwezig. Er is inmiddels voldoende en goed onderzoek naar gedaan. Indrukwekkende boeken en video's zijn erover gemaakt. 

Inmiddels klagen meer dan 40 staten Meta aan, de moedermaatschappij van Facebook en Insta, omdat het de geestelijke gezondheid van jongeren zou hebben geschaad door functies op Facebook en Instagram te maken die kinderen opzettelijk verslaafd maken (zie uitgelicht). Ze procederen tegen de mentale gezondheidscrisis waarin veel jongeren zich bevinden.

Tenslotte is er in Mei 2023 een schokkende waarschuwing van de Amerikaanse Surgeon General's Advisory uitgegaan. Dat is een openbare verklaring die de aandacht van het Amerikaanse volk vestigt op een urgent probleem op het gebied van de volksgezondheid en aanbevelingen doet voor de aanpak ervan. Adviezen zijn voorbehouden aan belangrijke uitdagingen op het gebied van de volksgezondheid die het onmiddellijke bewustzijn en actie van de natie vereisen. Citaat: "Extreme, ongepaste en schadelijke inhoud blijft gemakkelijk en op grote schaal toegankelijk voor kinderen en adolescenten. Deze inhoud kan verspreid worden via directe pushes, ongewenste uitwisselingen van inhoud en algoritmische ontwerpen. In bepaalde tragische gevallen is de dood van kinderen in verband gebracht met inhoud over zelfmoord en zelfbeschadiging en met uitdagingen om risico's te nemen op sociale mediaplatforms" (p.8).

Social Media and Youth Mental Health, Surgeon General's Advisory, May 2023. 

Meer informatie over social media en TV

Website(s):

• cureus.com (Cureus is een Springer Nature tijdschrift dat gebruik maakt van de kracht van een online, crowdsourced gemeenschapsplatform om gepubliceerde medische kennis over de hele wereld te delen en te promoten)
• hhs.gov (zie Amerikaanse Surgeon General)
• pewresearchcenter.org (een onpartijdige fact tank die het publiek informeert over de problemen, houdingen en trends die de wereld vormgeven.)
• reboot-foundation.org (Franse organisatie, die is toegewijd aan het verbeteren van kritisch denken, oprichtster: Helen Lee Bouygues)
• salesbrain.com (SalesBrain is het eerste neuromarketingbureau met een wetenschappelijk overtuigingsmodel dat bedrijven helpt wetenschappelijke groei, snelle groei en bewezen groei te realiseren) Oprichters: Patrick Renvoise en Christophe Morin.

• surgeongeneral.gov (De Amerikaanse Surgeon General is de dokter van de natie en voorziet Amerikanen van de beste wetenschappelijke informatie die beschikbaar is over hoe ze hun gezondheid kunnen verbeteren en het risico op ziekten en letsel [i.c. door social media] kunnen verminderen, aldus de site).

Boek(en):

• Leven zonder smartphonestress Waarom ons permanente smartphonegebruik gevaarlijk is en wat we daaraan kunnen doen, Alexander Markowetz (2016). 

• Neuromarketing: Understanding the Buy Buttons in Your Customer's Brain - Klassieker van Patrick Renvoise en Christophe Morin (2007) Over marketing die Krachtige, unieke en memorabele boodschappen creëert, die een grote, blijvende impact hebben op elk publiek. 

• Superverslavend Waarom smartphones, apps en social media zo verslavend zijn (en wat je eraan kunt doen), Adam Alter, New York University (2017). Leuk boek, verrassend en gemakkelijk leesbaar mét oplossingen.

• Ten Arguments for Deleting Your Social Media Accounts Right Now - Jaron Lanier (2018) Aardig boek dat diverse problemen met social media belicht.

• The Age of Surveillance Capitalism - Harvard prof.dr. Shoshana Zuboff (2020). Onthullend boek over hoe diep social media jouw denken en gedrag beïnvloeden.

• The Chaos Machine: The Inside Story of How Social Media Rewired Our Minds and Our World - Max Fisher (2020) Dikke pil van een New York Times reporter die ons waarschuwt voor de mate waarin Facebook en anderen ons beeld van de werkelijkheid vervormen.

Artikel(en):

• Social Media and the Rise of Mental Illness - Chris Foy, FHE Health, November 23, 2018, updated March 16, 2022.

• Social Media Use and Adult Depression - Erin O'Donnell, Harvard Magazine, March-April 2022.

• Social Media Use and Its Connection to Mental Health: A Systematic Review - Farida Karim et al., Cureus (2020) DOI: 10.7759/cureus.8627. 

Video('s) en/of film(s):

• 'Het is fijn om te zeggen: ik ben BLANK en TROTS' | De waarheid over extreemrechts, NOS Video: youtube.com/watch?v=7gcQ1vaFr6Y onthutsend filmpje van 16:08 van de NOS: met dergelijke zaken begon het Nationaalsocialisme (Nazisme) in Duitsland in de jaren '30 ook te bloeien... we hebben de verschrikkelijke gevolgen ervan gezien en de jeugd is erg beinvloedbaar.

• Hoe sociale media je hersens opnieuw bedraden. Lang, maar zeer indrukwekkend Interview door Rich Roll van Max Fisher (2:21 uur) over de onwaarschijnlijke en zeer invloedrijke rol van social media in onze maatschappij en hoe dat werkt: youtube.com/watch?v=NpJ1IhNq4BM (goed Engels ondertiteld).

• "Monetizing Misery": Social Media and Teen Mental Health with prof. dr. Bryn Austin: youtube.com/watch?v=c7q3OakoxT0 indrukwekkende en overtuigende presentatie van haar over wat het gebruik van social media met tieners kan doen, met schokkende voorbeelden hoe de media industrie hier op inspeelt. 

• The Social Dilemma, film geregisseerd door Jeff Orlowski en geschreven door Orlowski, Davis Coombe en Vickie Curtis over de negatieve effecten van sociale media (2020).

Laatst bewerkt: 20-03-2024

Ω