ADHD en wat doe je er mee?

Leestijd: ± 25 minuten

Tip: dit wat langere artikel leest lekkerder op de PC

Iemand met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is vaak erg druk en snel afgeleid, hij mist concentratie. In Nederland (2021) gaat het vermoedelijk over een orde grootte van 120.000 kinderen van 6 tot 18 jaar. Het komt bij jongens 2-3x meer voor dan bij meisjes. Het komt ook bij volwassenen voor, maar minder vaak. De cijfers zijn niet erg betrouwbaar, volgens de diverse onderzoekers.

ADHD is momenteel omstreden qua oorzaak en zelfs of het wel een ziekte is. Oorzaak en gevolg worden mogelijk zelfs soms omgedraaid, waardoor diagnose en behandeling ernstig in het geding kunnen komen. Het lijkt eerder een set symptomen, waarvan we de oorzaak nog niet goed kennen. Symptomen die vrij normaal zijn voor jongetjes die in het keurslijf van een klas moeten stilzitten en opletten. 

Historie van ADHD

De term ADHD is voor het eerst vastgesteld in de DSM III (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), het handboek voor psychische ziekten) in 1987. Daarmee is het automatisch een mentale ziekte geworden. In de latere versies van de DSM, IV en V, waren minder criteria vereist, waardoor de diagnose eerder gesteld werd. En kinderen eerder medicatie kregen.

In de Verenigde Staten wordt ADHD, zoals gedefinieerd in de DSM V*, gezien als een neurologische stoornis die met medicijnen moet worden aangepakt. Volgens het CDC heeft zo'n 15% van de Amerikaanse kinderen de ziekte. 

In Frankrijk wordt veel meer gekeken naar de psycho-sociale omgeving van het kind en worden kinderen met ADHD nauwelijks medisch behandeld. De diagnose wordt er weinig gesteld. Een heel andere benadering.

In Nederland kennen we twee stromen, de neurologische (het is een afwijking en een kleinere groep die de psyche-sociale omgeving als oorzaak ziet. De stichting Nederlands Comité voor de Rechten van de Mens opgericht, die psychiatrische misstanden onderzoekt, geeft een genuanceerd beeld. 

Oorzaken van ADHD

Er is in eerste instantie veel onduidelijkheid over de oorzaken van ADHD. Het zou komen door genetische aanleg, omgevingsfactoren, neurotoxinen (van o.a. pesticiden) en van wat je eet. Andere stromingen houden het op vooral de omgeving (opvoeding, school, social-psychische situatie e.d.) van het kind, die het gedrag veroorzaakt.

De ene groep houdt het op een mentale stoornis, de andere op een reactie van het kind op de omgeving (ouder(s), school, vriendjes) waarin het kind leeft. Een recente (2021) en genuanceerde richtlijn, die beide stromingen bij elkaar brengt vind je hier. 

Ook zijn er steeds sterkere vermoedens dat voeding een rol speelt. Glutamaat, de belangrijkste stimulerende neurotransmitter, is ook bekend als E-nummer 620: een smaakversterker. Het zit in veel chips en andere hartige producten en kan leiden tot een teveel aan glutamaat en mentale overstimulering. 

Ook blijken kinderen met ADHD vrijwel altijd een ijzertekort te hebben. Suikerrijk, maar ijzerarme junkfood zou er aan bijdragen.

Hoewel er veel onderzoek is gedaan, is er dus geen consensus over de onderliggende oorzaken, of de juiste behandeling, als die al nodig is.

Wetenschappelijk onderzoek naar ADHD

Helaas zijn er grote en bekende onderzoeken, zoals de Nederlandse Enigma-studie¹, die eigenlijk niets werkelijks hebben gevonden: de hersenomvang van ADHD-gelabelden bleek iets kleiner dan bij niet-ADHD geleerden in deze groep van ruim 3000 kinderen. Natuurlijk, kinderen hebben altijd meer verschillen dan volwassen qua groei. Als je iets anders gemeten had op het gebied van omvang, had je per definitie dit ook gevonden:

  1. Daarmee concluderen ze dat ADHD iets te maken heeft met je hersenomvang. "We bevestigen, met krachtige analyse, dat patiënten met ADHD veranderde hersenen hebben; ADHD is dus een stoornis van de hersenen". Dit is -wetenschappelijk gezien- een onware/onterechte conclusie. Er is geen oorzakelijk verband. Je kunt dit ook direct zien, door naar de grafieken (fig. 2) in het onderzoek te kijken: de lijnen van de ADHD-groep (blauw) en niet ADHD-groep (rood) liggen vlak bij elkaar en kruisen elkaar zeer regelmatig in de loop van de leeftijden. 
  2. Ook gebruikte vele kinderen in de ADHD-groep (455) ritalin, dat een kleine groeivertraging en gewichtsverlies veroorzaakt... daar is heel veel onderzoek² naar gedaan: "Het gebruik van MPH werd geassocieerd met afname van gewichts- en lengtegroei bij kinderen en adolescenten met ADHD". Een grote literatuurstudie³ (18 studies met in totaal 4868 deelnemers)  gaf aan dat: "Langdurige behandeling met MPH kan leiden tot vermindering van lengte en gewicht". 
  3. Bij de disclosres kun je lezen dat 10 van de mede-auteurs, waaronder de beroemde/beruchte prof.dr. Joseph Lieberman, geldelijke bedragen krijgen van de farmaceutische industrie, waaronder leveranciers van ritalin!

Het is bedroevend dat er zulke grote sommen geld naar zulk slecht onderzoek gaan. De enorme stroom van wetenschappelijke kritiek uit eigen kring zei al voldoende. Prof.dr. Barbara Franke, leidster van het onderzoek, gaat met de conclusies ver over de wetenschappelijke schreef. Het is dan ook onbegrijpelijk hoe een top-blad als de Lancet dit heeft durven publiceren.

De schade die hierdoor veroorzaakt wordt is enorm: het leidt tot hele rare krantenkoppen ('Vijf hersengebieden betrokken bij ADHD in kaart gebracht') en nog meer stigmatisering. En het lost niets op.

¹ Hoogman, dr. M. et al., Subcortical brain volume differences of participants with ADHD across the lifespan: an ENIGMA collaboration, The Lancet Psychiatry (2017) 

² Lee. Yooyeong  et al., A 24-Month Effects of Methylphenidate Use on Growth in Children and Adolescents With Attention Deficit Hyperactivity Disorder, Psychiatry Investigation (2022) 10.30773/pi.2021.0309

³ Carucci, Sara et al., Long term methylphenidate exposure and growth in children and adolescents with ADHD. A systematic review and meta-analysis, Neuroscience and Biobehavioral Reviews (2021) doi: 10.1016/j.neubiorev.2020.09.031.

 

Zeer gerenommeerde wetenschappers die zich uitlaten over ADHD:

  • prof.dr. Jerome Kagan (vermaard psycholoog aan Harvard University) in een interview met Der Spiegel¹: 

SPIEGEL: Deskundigen hebben het over 5,4 miljoen Amerikaanse kinderen die de typische symptomen van ADHD vertonen. Zegt u dat deze geestelijke stoornis slechts een uitvinding is?

Kagan: "Dat klopt; het is een uitvinding." Elk kind dat het niet goed doet op school wordt naar een kinderarts gestuurd en de kinderarts zegt: "Het is ADHD; hier is Ritalin." In feite heeft 90 procent van deze 5,4 miljoen kinderen geen abnormaal dopamine metabolisme. Het probleem is dat als er een medicijn beschikbaar is voor artsen, ze de bijbehorende diagnose zullen stellen.

¹  Hoe zit het met bijles in plaats van pillen? Spiegel International, 02.08.2012, 13.18 Uhr

  • prof.dr. Leon Eisenberg (Amerikaans kinderpsychiater, Harvard) in een interview met Der Spiegel²:

"ADHD is een fictieve ziekte". 

² Schwermut ohne Scham, Der Spiegel on 2 February 2012 13.00 Uhr

  • prof.dr. Fred A. Baughman: "ADHD is geen ziekte of aandoening"³

    ³ Diagnosis and management of attention-deficit/hyperactivity disorder in children, young people, and adults: summary of NICE guidance, BMJ (2008) https://doi.org/10.1136/bmj.a1239

Gevolgen van ADHD

Als een kind druk en snel afgeleid is, kan dat een probleem zijn op school, waardoor leerachterstand op kan treden. Omgaan met het kind, ook door de ouders, kan problematisch zijn. Maar vooral voor het kind zelf, is het label ADHD soms een zware belasting, dat zijn psychotherapie-sociale ontwikkeling kan belemmeren. De juiste aandacht en begeleiding kunnen vaak helpen. Beluister eens de video van prof.dr. Laura Batstra (zie onderaan dit artikel).

Medicatie van ADHD

Methylfenidaat is voor kinderen (6-18) veruit het meest voorgeschreven medicijn. De merknaam is Ritalin. Het kent 150 mogelijke bijwerkingen*, waaronder zeer ernstige, zoals suïcidaal gedrag, hartstilstand en plotselinge dood. Zeer vaak (>10%)  voorkomende bijwerkingen zijn slapeloosheid, hallucinaties, nervositeit, hoofdpijn, hartkloppingen, verminderde eetlust, misselijkheid, en droge mond. Daarenboven is het een amfetamine: een drug, is zeer verslavend en valt onder de opiumwet. Ritalin werkt kortdurend (3-6 u) en Concerta langer (6-12u). Er zijn nog diverse andere medicijnen in gebruik, zoals atomoxetine (Strattera), dat zeer omstreden is.

De European Chemicals Agency (ECHA) classificeert methylfenidaat¹ als schadelijk bij opname door de mond [Waarschuwing: Acute toxiciteit, oraal]. De Amerikaanse NIH plaatst er 24 (!) waarschuwingen bij in haar GFS-classificatie.

¹  zie ook: Sigma-Aldrich; Material Safety Data Sheet for Methylphenidate hydrochloride (298-59-9), Product Number: M2892, Version 5.4(Revision Date 06/30/2014). Available from, as of November 25, 2015.

De stimulerende werking van amfetaminen wordt veroorzaakt doordat ze sterk werken op  dopamine en noradrenaline in de hersenen. Deze  neurotransmitters, zorgen ervoor dat signalen tussen hersengebieden overgebracht kunnen worden. Een toename van vooral noradrenaline geeft je als gebruiker het gevoel van extra uithoudingsvermogen en opgewektheid.  Wanneer amfetaminen uitwerken, zakken de dopamine en noradrenaline niveau’s onder het normale niveau, doordat alle reserves opgebruikt zijn en er dus een tijdelijk tekort aan deze stofjes ontstaan. Hierdoor kun je een zogenaamde dip ervaren: je voelt je erg moe, neerslachtig en kunt een tekort hebben opgelopen aan slaap en voeding, omdat amfetaminen de behoefte aan slaap en eten onderdrukken.

Misbruik van Ritalin door scholieren en studenten is een zorgwekkende ontwikkeling. Ritalin is in Nederland niet geregistreerd door het CBG voor volwassenen. Echter, gebruik door volwassenen komt steeds meer voor en ook de soms zeer ernstige bijwerkingen. Het Lareb (Nederlands meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen) meldt steeds meer (ernstige) problemen daardoor bij volwassenen die het gebruiken.

*) Farmacotherapeutisch Kompas Methylfenidaat N06BA04.

Natuurlijke oplossingen voor ADHD

Regelmatig wordt dit mede veroorzaakt en/of versterkt door het niet genoeg buiten spelen en ravotten. Een kind wil kind zijn. Johan Cruijff heeft eens gezegd: "Buitenspelen zou een vak moeten zijn op school".  

Voorlichting aan ouders, opvoedingsadviezen en eventueel opvoedingsondersteuning kan helpen. Bij duidelijke beperkingen in het functioneren is gedragstherapeutische behandeling aangewezen voor het kind. Maar ook regelmatig echte aandacht en tijd voor hem door ouders of verzorgers kan soms helpen.

Adaptogenen, zoals Rhodiola, hebben zich (ook wetenschappelijk) al heel lang bewezen. Het helpt de balans te herstellen. Bovendien hebben ze vele zeer positieve bijwerkingen en beschermen je ook nog tegen allerlei ziekten.

CBD-olie en bachbloesems werken veelal eveneens goed.

Meditatie kan mensen meestal goed helpen om rustiger te worden in hun hoofd en zich prettiger, gelukkiger te voelen en velen hebben er baat bij gehad. Ook hier zijn er alleen maar positieve bijwerkingen, zoals beter slapen en een sterker immuunsysteem.

Frankrijk: een andere aanpak en uitgangssituatie

Frankrijk definieert ADHD als een sociologische stoornis die wordt veroorzaakt door een reeks sociale situaties, terwijl de VS ADHD zien als een neurologische stoornis, waarvan de symptomen het gevolg zijn van een biologische disfunctie of een chemische onevenwichtigheid in de hersenen.

De definitie van ADHD in Frankrijk verschilt drastisch van die in de VS, wat deels komt doordat de farmaceutische industrie ADHD in de VS heeft helpen definiëren. De behandelmethoden in Frankrijk verschillen daarom ook sterk van die in de VS.

Psychiaters in Frankrijk bestuderen de stress van het kind en vergelijken dit met hun sociale situaties. Frankrijk ziet ADHD als een probleem in de sociale context; daarom wordt ADHD vaak behandeld met psychotherapie of zelfs gezinsbegeleiding.

Hoe voorkom je ADHD?

Door de diagnose niet te stellen! Dit is de titel van een boek (2012) van Prof.dr. Laura Batstra (hoogleraar orthopedagogiek en psychologie). Het boek biedt een andere kijk op ADHD en is de moeite van het lezen waard. Een fraai citaat van een lezer tref je hier.  

Ook de vermaarde prof.dr. Richard Saul (neuroloog en gedragsspecialist) concludeert na 50 jaar studie: ADHD bestaat niet (2015): "We moeten anders leren kijken naar de problemen in plaats van te grijpen naar de achterhaalde diagnose waar dokters, farmaciebedrijven en zelfs patiënten zich aan vastklampen".

Ook de Amerikaanse kinderneuroloog van naam, Fred A. Baughman Jr, concludeert dat ADHD niet bestaat. 

Dr. Yaakov Ophir zegt: "ADHD is een verzonnen stoornis, ontstaan in het kielzog van de ontmoeting tussen kinderen met aandachtsproblemen en de eisen van een inflexibel onderwijssysteem. Bovendien is Ritalin geen medicijn".

"Buitenspelen zou een vak op school moeten zijn'', zei Johan Cruijff eens. Het constant in de schoolbanken zitten is voor jongens een grote beperking om hun energie uit te leven. Ze moeten ravotten.

Ook de funeste gevolgen van te veel social media gebruik, juist voor kinderen, die soms dag en nacht 'er op zitten' en een extreme emotionele overprikkeling ervaren, kan er aan bijdragen¹. 

Onderzoek² laat zien dat mindfulness kan helpen om de symptomen te verminderen: "Samengevat suggereren de resultaten van deze systematische review dat mindfulness ADHD-symptomen, emotionele problemen en probleemgedrag kan verminderen".

Ook een ZEN-cursus³ kan helpen, getuige eigen ervaringen met een volwassen patiënt en die van vele anderen.

¹ Thorell, Lisa B. et al., Longitudinal associations between digital media use and ADHD symptoms in children and adolescents: a systematic literature review, European Child & Adolescent Psychiatry (2022) doi.org/10.1007/s00787-022-02130-3

² Kretschmer, Clara R. et al., Mindfulness and ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) in Adolescents, Psychiatry International (2022), doi.org/10.3390/psychiatryint3040031

³ Welten, Anke, Voor & Na: Zen bij ADHD, impulsenwoortblind.nl, nr. 3 2016, Ervaringen van ADHD’ers met ZEN, wat het is en waarom het goed kan werken voor mensen met ADHD of ADD.

Tenslotte: advies over ADHD

Realiseer je dat je (arts) drugs aan je kind geeft als je Ritalin of Concerta gebruikt. Ga niet over één nacht ijs, pas in uiterste nood.

Ook hier lijkt gedrag een eerste keuze, om aan te passen en te zien of medicatie achterwege kan blijven. Daarnaast zijn er goede natuurlijke middelen, om te helpen, die bovendien zeer vele positieve bijwerkingen hebben. Bij zeer ernstige situaties kan medicatie dan bijdragen om het voor de persoon en de omgeving beter verdraagbaar te maken.

Meer informatie over ADHD

Website(s):

  • hersenstichting (Hersenstichting Nederland)
  • lareb.nl  (Nederlands meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen)
  • ncrm.nl (Nederlands Comité voor de Rechten van de Mens)
  • nurturedheartinstitute.com (De Nurtured Heart Approach omarmt De 3 Standen™: richtlijnen voor relaties die, als ze worden nageleefd, een krachtig middel worden om kinderen te transformeren. Unieke methode van Howard Glasser)

Boek(en):

  • 101 Reasons to Avoid Ritalin Like the Plague: Including 1 Grat Reason Why It's Almost Always Unnecessary - Howard Glasser (2005) Een van de eersten die krachtig waarschuwde tegen Ritalin.

  • ADHD Does Not Exist: The Truth About Attention Deficit and Hyperactivity Disorder - prof. dr. Richard Saul (2015) We moeten anders leren kijken naar de problemen in plaats van te grijpen naar de achterhaalde diagnose waar dokters, farmaciebedrijven en zelfs patiënten zich aan vastklampen.

  • ADHD is Not an Illness and Ritalin is Not a Cure: A Comprehensive Rebuttal of the (alleged) Scientific Consensus - dr. Yaakov Ophir (2023) Het boek integreert de belangrijkste kritieken, onthult massaal bewijs tegen de werkzaamheid en veiligheid van stimulerende medicijnen en biedt de belangrijkste oplossingen voor dit brandende sociaal-educatieve probleem.
  • ADHD macht en misverstanden - Prof.dr. Laura Batstra (2022)
  • Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen. - Prof.dr. Laura Batstra (2012) Fraai boek, met een andere en genuanceerde kijk op ADHD. 
  • The ADHD Fraud: How Psychiatry Makes "Patients" of Normal Children - dr. Fred A. Baughman Jr. (2006) De bekende Amerikaanse neuroloog stelt dat er niets aan de hand is met drukke kinderen. 

  • The Ritalin Fact Book: What Your Doctor Won't Tell You - dr. Peter R. Breggin, M.D. (2002)

Artikel(en):

  • ADHD Is Not an Illness, and Ritalin Is Not a Cure - dr. Yaakov Ophir, Haarets, 20 september 2019. Het is tijd om hardop te zeggen: ADHD is een verzonnen stoornis, ontstaan in het kielzog van de ontmoeting tussen kinderen met aandachtsproblemen en de eisen van een inflexibel onderwijssysteem. Bovendien is Ritalin geen medicijn, aldus dr. Ophir (Cambridge University & Israel Institute of Technology)

  • Children's hyperactivity 'is not a real disease', says US expert - The Guardian, Sun 30 Mar 2014 08.01 CEST. De wereldwijd bekende neurowetenschapper prof.dr. Bruce D. Perry zegt dat kinderen het 'etiket' ADHD opgeplakt krijgen, terwijl er andere redenen kunnen zijn voor hun stoornis.

Video('s):

  • Uitstekend en genuanceerd interview (1:00:58) met prof.dr. Laura Batstra over kinderen en opvoeden, je sociale omgeving, oordelen en idealiseren en ADHD: youtube.com/watch?v=CjUWR77Wv8c

Laatst bewerkt: 30-01-2024

Ω

PS. Wij hebben geen enkel belang bij welke leverancier van producten of diensten dan ook.